Motyw zazdrości - Motyw zazdrości w literaturze

Biblia, Kain i Abel

Kain i Abel byli braćmi. Pierwszy z nich zajmował się uprawą roli i złożył Bogu w ofierze płody rolne. Drugi był pasterzem – podarował najlepsze zwierzęta ze swojej trzody. Bóg ucieszył się z ofiary Abla, a ofiarę Kaina odrzucił. Było to powodem wielkiego gniewu spowodowanego zazdrością. Zdenerwowany Kain poprosił brata, żeby wyszedł z nim na pole i zabił go tam. Początkowo nie chciał się też przyznać do winy. Spotkała go za to kara – tułaczka. Z zazdrością związany jest tu problem agresji – Kain nie zawahał się nawet przed zabiciem brata. Pokazuje to jak wiele złego człowiek może zrobić bliskiej osobie, gdy rodzi się w nim uczucie zawiści.

William Szekspir Hamlet

Klaudiusz to postać przebiegła, która nie zawaha się przed wyrządzeniem krzywdy drugiemu człowiekowi. Zazdrości swojemu bratu wszystkiego: władzy, sławy, żony. Zabija więc go, a następnie uwodzi Gertrudę, jego żonę, i koronuje się na króla Danii. Hamlet spotyka się z duchem ojca, który każe mu się zemścić na Klaudiuszu, z tym wiąże się cały plan wydarzeń. Dramat pokazuje więc jak łatwo zazdrość może obudzić w człowieku żądzę zemsty, a następnie pociągnąć za sobą kolejne zabójstwa. Zostaje poruszona problematyka psychologiczna i moralna. Zmusza to do zadania sobie pytań, czy można w akcie zemsty za śmierć ojca zabić drugiego człowieka, czy w ogóle można zbrodnią odpowiedzieć na zbrodnię oraz czy ktokolwiek powinien namawiać drugiego człowieka do dokonania niemoralnego czynu.

Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera

Werter reprezentuje typ bohatera romantycznego, który jest nadzwyczaj uczuciowy i wrażliwy. Bardzo kocha Lottę i nie może pogodzić się z tym, że dziewczyna jest zaręczona z Albertem. Odwiedza ich oboje, jednak czuje się coraz bardziej nieszczęśliwy, traci nadzieje, że kobieta kiedyś się z nim zwiąże. Targają nim zmienne uczucia – raz jest szczęśliwy, że kobieta ułożyła sobie życie, innym razem jest o nią bardzo zazdrosny i wpada w rozpacz. Jest zaborczy, chciałby, żeby kobieta istniała tylko dla niego, przeszkadzają mu wszyscy, którzy do Lotty się zbliżają, nie tylko Albert. Werter chce, żeby dziewczyna została jego żoną. Kiedy ta bierze ślub ze swoim narzeczonym, Werter jeszcze próbuje o nią walczyć. Potem jednak (kiedy Lotta – po próbie pocałowania jej – zrywa z nim kontakty) postanawia popełnić samobójstwo. Uczuciowość dla Wertera była tą cechą, która określała jego stosunek do świata – wpłynęła też na decyzję o zastrzeleniu się.

Aleksander Fredro Śluby panieńskie

Klara i Aniela składają przysięgę, że nigdy się nie zakochają i nigdy nie wyjdą za mąż. Gustaw wyznaje miłość Anieli, jednak zostaje odtrącony, Klara natomiast jest obojętna wobec Albina. Gustaw chce zmienić ich decyzję i zemścić się – zawiązuje intrygę. Próbuje wzbudzić zazdrość w kobietach, wymyśla więc historie, które wkrótce zostają im opowiedziane. Aniela dowiaduje się, że Gustaw wcale jej nie kocha, że chodziło o inną Anielę, tylko Radost nie zgadza się na ślub. Klara też zostaje oszukana, otrzymuje informację, że Albin kocha Anielę. Intryga doprowadza do szczęśliwego końca, kobiety dowiadują się prawdy i odbywają się zaręczyny Gustawa z Anielą oraz Albina z Klarą. Zazdrość jest tutaj środkiem do uzyskania określonego celu.

Zofia Nałkowska Granica

Justyna Bogutówna to przykład kobiety, której zazdrość została wywołana na skutek odrzucenia przez mężczyznę. Dziewczyna była pewna, że Zenon Ziembiewicz, jej kochanek, będzie z nią na zawsze – zaufała mu bezgranicznie. Jednak wkrótce przekonała się, że ten człowiek nigdy się z nią nie zwiąże: gdy zaszła w ciążę, Zenon pośrednio przyczynił się do usunięcia dziecka, a następnie wziął ślub z Elżbietą. Justyna wpadła w rozpacz, aborcja znacznie przyczyniła się do jej złego samopoczucia. Zazdrościła Elżbiecie dziecka, śledziła ją. Później uczucie to przerodziło się w zawiść, nie mogła znieść, że Zenon sobie ułożył życie z inną kobietą, a ją unieszczęśliwił. Wszystko to doprowadziło do tragedii – Justyna oblała twarz Zenona kwasem solnym, co z kolei doprowadziło mężczyznę do samobójstwa.

Powieść ukazuje nieszczęśliwe skutki zazdrości, ale też jej przyczyny.

Inne przykłady literackie:

Mitologia grecka (zazdrość Dejaniry o Heraklesa)
Homer Iliada (zazdrość o porwaną brankę, chęć zemsty)
św. Paweł Hymn o miłości (miłość wolna od zazdrości)
Joseph Bédier Dzieje Tristana i Izoldy (baronowie zazdroszczący Tristanowi jego pozycji, zazdrość Tristana o Izoldę, króla Marka)
Jan Kochanowski Pieśń XII (problem cnotliwości i zawiści)
Bolesław Prus Lalka (zazdrość o Łęcką, zazdrość związana z pozycją społeczną i obyciem towarzyskim)
Lew Tołstoj Anna Karenina (zazdrość Anny o kochanka)
Henryk Sienkiewicz Quo vadis (zazdrość Nerona o wszystkich, którzy wznoszą się ponad przeciętność)
Stefan Żeromski Ludzie bezdomni (zazdrość Wiktora spowodowana awansem społecznym brata)
Władysław Stanisław Reymont Chłopi (zazdrość o Jagnę, chęć zemsty)