Sofokles

Sofokles urodził się w 496 r. p. n. e. w Kolonos koło Aten. Jego ojciec, Sofillos, był wytwórcą broni (płatnerzem). Synowi zapewnił dobre i staranne wykształcenie, a wśród przedmiotów, których się on uczył, była przede wszystkim lektura poetów, ale także nauka tańca wraz z rytmiką, gimnastyką, tańcem i śpiewem. Jego mecenasem był najpierw Kimon, a później Perykles. Sofokles w roku 480, jako szesnastoletni chłopiec, przewodził prawdopodobnie chórowi (był przewodnikiem chóru), który występował podczas uroczystości dziękczynnych z okazji zwycięstwa Aten nad Persami pod Salaminą. Działalność Sofoklesa przypada na okres rozkwitu Aten, a on sam brał czynny udział w życiu państwa, był m.in. przewodniczącym zarządu skarbu związkowego, strategiem (najwyższy urząd wojskowy), a także członkiem komisji, której zadaniem było dokonać zmian w ateńskiej konstytucji. Pierwsze zwycięstwo, jako poeta tragiczny, odniósł w 468 roku, wygrywając z samym Ajschylosem. Sofokles napisał 120 tragedii i dramatów satyrowych. Zasłużył się też dla rozwoju greckiej tragedii tym, że wprowadził na scenę trzeciego aktora oraz postacie kobiece.

Do naszych czasów zachowało się jedynie siedem jego sztuk. Są to:

Antygona: tragedia, której tytułowa bohaterka, wbrew zakazowi władcy i stryja, dokonuje pochówku zwłok swojego brata, Polinejkesa, za co zostaje skazana na śmierć przez zamurowanie. By uniknąć okrutnej, głodowej śmierci, popełnia samobójstwo. Przy jej zwłokach zabija się jej ukochany Hajmon, syn Kreona, a na wieść o śmierci syna samobójstwo popełnia też Eurydyka, matka Hajmona i żona króla Kreona.

Król Edyp: Teby zaczynają nawiedzać nieszczęścia. Edyp, zgodnie z wyrocznią delficką, poszukać miał zabójcy Lajosa, którym – jak się okazało – był on sam. Wyjaśnia się zagadka fali nieszczęść, które spadły na Teby. Oto król Edyp okazał się ojcobójcą i kazirodcą. Zrozpaczona Jokasta, matka i żona Edypa popełnia samobójstwo, a sam Edyp wykłuwa sobie oczy i udaje się na wygnanie.

Ajas: jest podobno najstarszą z tragedii Sofoklesa i przedstawia samobójstwo Ajasa, który wydostał wcześniej ciało Achillesa z rąk Trojan, a potem przegrywa z Odyseuszem walkę o zbroję po Achillu. Pragnął zemścić się na przeciwnikach, ale Atena zesłała na niego szaleństwo i w tym zaślepieniu wymordował stado bydła i baranów. Zhańbiony skoczył ze skały na wbity w ziemię, ostrzem do góry, miecz.

Elektra: tematem tragedii jest zemsta dzieci Agamemnona, Orestesa i Elektry na matce-morderczyni i jej kochanku oraz wspólniku zbrodni, Ajgistosie, którzy dokonali mordu na Agamemnonie.

Trachinki: dziewczęta z Trachis (Trachiny), które tworzą chór, mieszkają w pobliżu góry Ojta. Tu właśnie rozegrał się dramat Dejaniry i Heraklesa. Dejanira chcąc, aby małżonek był jej wierny podczas licznych wypraw poza dom i by porzucił swoją brankę Iolę, którą przywiózł z kolejnej wyprawy, posyła mężowi podarunek-szatę posmarowaną krwią centaura Nessosa. Centaur kiedyś raniony przez Heraklesa, zanim umarł, powiedział Dejanirze, żeby wzięła trochę jego krwi, bo to środek miłosny i zapewni jej wierność męża. Niestety, był to podstęp i Herakles skonał w strasznych męczarniach, bo nasmarowana krwią centaura koszula, paliła jak ogień.

Filoktet: syn Pojasa i Demonassy otrzymał od Heraklesa łuk i zatrute strzały z poleceniem ich zakopania. Kiedy wypłynął siedmioma okrętami, które wiódł przeciwko Troi, w drodze ukąsił go wąż, a rana wydawała tak nieprzyjemny zapach, że przyjaciele pozostawili go na wyspie Lemnos. Później dzięki Odyseuszowi i Diomedesowi zostaje sprowadzony w pobliże Troi, gdzie został wyleczony. Od jego zatrutej strzały zginął Parys.

Edyp w Kolonos: Edyp, który sam się skazał na wygnanie, zamieszkał w Attyce, w świętym gaju Eumenid, gdzie miał dożyć końca dni w spokoju w towarzystwie opiekującej się nim Antygony. Jednak przybyła do niego Ismena i poinformowała go o konflikcie braci o tron po nim. Według przepowiedni ten syn miał wygrać, po którego stronie będzie ojciec, ale Edyp przeklął obu synów, życząc im, by zginęli w bratobójczej walce. Sam ginie w tajemniczy sposób pod ziemią.

Sofokles zmarł w 496 roku p.n.e. w Atenach.