Teatr i dramat antyczny - Teatr antyczny

Geneza teatru

Antyczny dramat narodził się w Atenach. Jego początki związane są z obrzędami religijnymi. Na przełomie marca i kwietnia mieszkańcy Aten obchodzili Wielkie Dionizje. Było to święto na cześć boga Dionizosa. Podczas jego trwania odbywały się tańce i śpiewy. Właśnie owe śpiewy, przy jednoczesnym wprowadzeniu postaci rozmawiającej ze śpiewającymi, to początek dramatu. Ze śpiewaków powstał chór, z odpowiadającego im – przewodnik chóru. Pojawił się też pierwszy aktor, którego prawdopodobnie wprowadził poeta Tespis w 543 r. p.n.e. Twórca ten uporządkował również zdarzenia mające miejsce podczas obrzędu. W ten sposób zachowania religijne przemieniły się w teatr. Należy zaznaczyć, że część śpiewów na cześć Dionizosa miała charakter biesiadny, a inna część uroczysty. Odpowiednio z nich powstała komedia i tragedia.

Teatr a dramat

Teatr grecki miał swoją określoną budowę. Przedstawienia odbywały się na świeżym powietrzu. W przypadku zbytniego upału istniała jednak możliwość rozpięcia nad widownią płóciennej zasłony. Pierwszy teatr powstał w Atenach, a kolejne były budowane na jego wzór. Sytuowano je zazwyczaj na stokach wzgórz. Najsłynniejsze teatry starożytne, które zachowały się po dziś dzień, to teatr w Atenach (ruiny) oraz w Epidavros (czynny do dziś).

Dramatem współcześnie nazywamy tekst sztuki. Służy on przede wszystkim do czytania. Twórcy piszą dramaty, które niekoniecznie będą później pokazywane na scenie. W starożytnych Atenach teksty sztuk były pisane tylko i wyłącznie po to, aby następnie wystawiać je w teatrze. Powstawały one specjalnie na Wielkie Dionizje i początkowo odgrywano je tylko jeden raz. Przedstawienia były tak ważne, że przychodzili na nie wszyscy mieszkańcy miasta.

Budowa sceny

Na środku teatru znajdował się okrągły plac (gr. orchestra). Na nim występował chór. Z trzech stron, dokoła placu umieszczona była kamienna widownia (gr. theatron). Im dalej znajdowały się miejsca dla publiczności, tym wyżej były one położone (dlatego właśnie teatry budowano na stokach wzgórz). Z czwartej strony placu znajdował się budynek sceniczny (gr. skene). Pełnił on funkcję szatni dla aktorów. W nim także przebywali ci artyści, którzy akurat w danej chwili nie grali. Budynek sceniczny odgrywał również istotną rolę dla akcji wystawianej sztuki. Często w nim odbywały się wydarzenia, które nie były pokazywane na scenie i o których postacie tylko mówiły. Na jego ścianie zamieszczano dekoracje. Na krańcach ograniczony był bocznymi skrzydłami (gr. paraskenia). Przed nim znajdowało się podwyższenie (gr. proskenion). Na podwyższeniu tym występowali aktorzy. Z budynku scenicznego na podwyższenie prowadziło troje drzwi. Każde z nich miało ściśle określoną, stałą symbolikę i było przeznaczone dla konkretnych postaci. Najistotniejsze były drzwi środkowe (nazywane królewskimi), ponieważ nimi wychodzili najważniejsi w sztuce bohaterowie. Drzwi boczne przeznaczone były dla postaci mniej znaczących.

Aktor

Aktorami w greckim teatrze dramatycznym byli wyłącznie mężczyźni. Jeśli w sztukach występowały postacie kobiece, grali je również panowie. Było ich maksymalnie trzech. Zdarzało się też, że jeden aktor grał kilka ról w jednym przedstawieniu. Stroje występujących były charakterystyczne. Aktorzy nosili podczas spektakli luźne, powiewne szaty, które dokładnie pokrywały całe ich ciała. Na nogach mieli koturny, czyli obuwie o wysokiej podeszwie. Natomiast na głowach upinali wysokie fryzury. Zarówno szaty, buty, jak i uczesanie miały na celu nadanie występującym znacznego wzrostu. Każdy aktor nosił maskę, która mówiła, jaką gra on postać. Maski owe dzieliły się na tragiczne lub komediowe. Mówiły one o płci postaci, jej wieku, pozycji społecznej, charakterze i innych cechach. Dodatkowo – dzięki swojej budowie (między innymi szeroko otwartym ustom) pełniły funkcje akustyczne. Wzmacniały głos aktora na tyle, że był on słyszany przez najdalej znajdujących się widzów.

Rekwizyty

W teatrze greckim stosowano rekwizyty. Często służyły one identyfikacji postaci (na przykład: kiedy pojawiała się postać z trójzębem od razu wiadomo było, że jest to bóg Posejdon). Podczas przedstawień używano również skomplikowanych maszyn. Jedną z nich był dźwig służący do pokazywania boskiej postaci w powietrzu (łac. deus ex machina). Istniały też urządzenia służące do wywoływaniu odgłosu i efektu wizualnego piorunu (gr. bronteion oraz keraunoskopeion) oraz wiele innych konstrukcji. Co ciekawe, w czasach współczesnych nieodłącznym atrybutem teatru jest kurtyna. Grecy natomiast kurtyny nie znali.