Agraryzm

Agraryzm jest doktryną społeczną powstałą na przełomie XIX i XX wieku w Europie Środkowej, w Niemczech. Za twórcę terminu uważany jest Albert Schäffle. Doktryna ta zyskała swoich zwolenników w takich krajach jak: Bułgaria, Rumunia, Jugosławia, a także i Polska. W okresie międzywojennym w II Rzeczypospolitej agraryzm przybrał najpełniejszą postać. Jego najbardziej znanym wyrazicielem był Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” (tzw. agraryzm wiciowy). Podstawy ideologiczne i programowe pod polski ruch położyli znani ówcześni ludowcy – Józef Niećko i Stanisław Miłkowski. Ideały agraryzmu głoszone były również na łamach czasopism ludowych, szczególnie na łamach „Zielonego Sztandaru”, pisma Stronnictwa Ludowego.

Założenia samej doktryny są dość niejednorodne. Z jednej strony agraryzm ma ambicje do bycia społeczną doktryną, która głosi konieczność obrony wsi i jej interesów. Z drugiej strony jest także pewnego rodzaju poglądem na świat, który odwołuje się w swych założeniach od tradycyjnego modelu życia wiejskiego, życia w zgodzie z naturą.

Agraryzm opierał się na przekonaniu i szczególnej roli i wartości ludowej, wiejskiej kultury. Chłopi przez agrarystów byli traktowani jako wyróżniona i nieskażona, a tym samym najzdrowsza moralnie część społeczeństwa. Chłopa kształtowało kilka czynników. Były to: jego praca na roli, obcowanie z naturą, prowadzenie samodzielnie swojego gospodarstwa. W efekcie wpływu tych czynników chłopi stawali się grupą obdarzoną cennymi przymiotami, takimi jak: solidność, szacunek wobec przyrody, samodzielność, solidarność czy pracowitość. Według agrarystów tylko taki ktoś mógł stworzyć sprawiedliwy ustrój społeczny i sprawować dobrze władzę. Podobnie wieś w ujęciu agrarystów charakteryzowała się wartościowymi cechami. Ziemia była uznawana za najwyższe dobro narodu. Twierdzono też, iż powinna należeć do tych, którzy ją uprawiają. Praca własna na roli była według zwolenników tej doktryny najbardziej uczciwą formą dochodu. Nie odbywała się bowiem kosztem innych osób. Kryzys kulturowy i społeczny epoki industrialnej mógłby zostać zażegnany jeśli ludowa kultura stałaby się dominującą. Cechy typowe dla życia wiejskiego, a więc szacunek dla przyrody i jej praw, solidarność międzyludzka, praca własnych rąk źródłem dochodów – mogłyby się stać cechami nowego społeczeństwa.

Dla agrarystów rolnictwo jest podstawą bogactwa narodu i państwa. Stąd istotna rola jaką w tej doktrynie przypisywano tej gałęzi gospodarki. Przemysł miał zajmować pozycję drugorzędną. Był także agraryzm sprzeciwem wobec nadmiernej industrializacji i urbanizacji. Kładł nacisk na rozwój samorządności wsi. Agraryzm stał się swoistego rodzaju trzecią drogą (pomiędzy socjalizmem, a kapitalizmem). W gospodarce postulowano oparcie jej na rodzimych gospodarstwach rolnych, na wiejskiej samorządności i na spółdzielczości.

Przeciwieństwem wsi było industrialne miasto. Miało ono jak twierdzili agraryści niekorzystny wpływ na człowieka, bowiem odrywało go od przyrody, której był przecież częścią. Życie w mieście jest niegodne z naturalnym porządkiem natury i świata. Techniczna ekspansja doprowadzi do tego, że człowiek zginie wśród tysiąca maszyn, stanie się swoistego rodzaju „dodatkiem” do nich. Taki pogląd nie negował samego technicznego rozwoju. Wiele z technicznych „nowinek” i nowoczesnych rozwiązań, zostały zaadoptowane na wsi. Agraryści chcieli jedynie zwrócić uwagę na to, że bezgraniczna i bezkrytyczna wiara z postęp techniczny nie jest lekarstwem na wszystko. Technologiczny rozwój winien być kontrolowany, bowiem nie on jest najważniejszy. Istotniejszy jest rozwój duchowy jednostki i o nim należy pamiętać.

Podstawowe założenia doktryny agraryzmu

społeczny solidaryzm – chłopi jako jednorodna wspólnota o jednakowych interesach, winni się nawzajem wspierać w ich realizacji
rozwój wiejskiej samorządności
rolnictwo jako podstawa bogactwa narodu i państwa
ziemia w rękach chłopów
chłopi jako grupa obdarzona wysokimi przymiotami moralnymi, są predestynowani do sprawowania władzy w państwie
zadaniem przemysłu, jako drugiej gałęzi gospodarki, jest zaspokojenie potrzeb rolnictwa

Autor: Joanna Sapeta

WOS - Wiedza o Społeczeństwie

Doktryny społeczne i polityczne

Doktryna a ideologia

Rodzaje doktryn

Inne materiały

Opracowania tematów

lub

Postacie XX i XXI wieku

lub

Dział

Agraryzm

Wos-polityka

Obywatelstwo i polityka

Opis wybranej partii politycznej - Samoobrona