Chrześcijańska demokracja

Chrześcijańska demokracja to doktryna społeczna i polityczna, której pojawienie się datujemy na koniec XIX wieku. W 1891 r. ówczesny papież Leon XIII wydał encyklikę Rerum novarum. Była ona w całości poświęcona problemom gospodarczym i społecznym ówczesnego świata. Szczególnie istotną kwestią poruszoną w encyklice było zagrożenie socjalizmem. Encyklika miała być odpowiedzią na wpływ jaki socjalizm zyskiwał głównie w środowisku robotniczym. Papież zdawał sobie sprawę, że jeśli ten wpływ nie zostanie zahamowany, to Kościół może utracić kontakt z tą grupą zawodową. Konieczne więc było stworzenie doktryny politycznej, która będzie atrakcyjna i konkurencyjna wobec socjalizmu. Doktryna ta miała przedstawić nowy porządek społeczny, w oparciu o naukę społeczną kościoła katolickiego. Oparła swe założenia również na filozoficznym kierunku zwanym personalizmem (przedmiotem filozoficznych badań i rozważań jest człowiek; kierunek ten traktuje religię jako więź osobową pomiędzy Bogiem a człowiekiem).

W swojej encyklice Leon XIII odrzucił idee liberalne i lewicowe. Człowiek dla zwolenników nauki społecznej kościoła stał się najwyższą wartością. Sprzeciwiała się ona realizacji wolności człowieka za wszelką cenę, bez oglądania się na aspekt moralny postępowania. Kościół nie odrzucał istnienia własności prywatnej, nie traktował ją jednak jako absolutnej, miała zawsze zgodnie z jego wykładnią podlegać rygorom moralnym oraz religijnym.

Pierwsze partie chrześcijańsko-demokratyczne zaczęły powstawać w Europie już na przełomie XIX i XX wieku. Na początku były to organizacje zrzeszające w większości katolików. W okresie dwudziestolecia międzywojennego powstało kilka partii, które za swój program przyjęły realizację doktryny chrześcijańsko-demokratycznej, jednak ich właściwy rozwój nastąpił dopiero po II wojnie światowej.

Twórcy doktryny chrześcijańskiej demokracji

Podwaliny pod współczesną naukę społeczną Kościoła a tym samym i pod doktrynę chrześcijańskiej demokracji położyli XX-wieczni papieże, szczególnie Ci którzy zasiadali na stolicy piotrowej po II wojnie światowej. Nie małe zasługi dla rozwoju tej myśli polityczno-społecznej miały też obrady II Soboru Watykańskiego w latach 1962 – 1965. Do najważniejszych papieskich encyklik dotyczących nauki społecznej Kościoła należą:

• encyklika Rerum Novarum (1891 r.) – Leon XIII
• encyklika Quadragesimo anno (1931 r.) ­– Pius XI
• encykilki Mater et Magistra (1961 r.), Pacem in terris (1963 r.) – Jan XXIII
• encykilka Populorum progressio (1967 r.) – Paweł VI
• encykliki Redemptor hominis (1979 r.), Laborem exercens (1981 r.) – Jan Paweł II

Najważniejszą wartością dla chrześcijańskich demokratów jest człowiek i jego godność. Człowiek jest jednocześnie członkiem wielu wspólnot, począwszy od rodziny, przez lokalną wspólnotę, na narodowej skończywszy. Najistotniejsza dla niego jest z punktu widzenia tej doktryny jest rodzina. Jest ona podstawową komórką społeczną, w której człowiek wzrasta i kształtuje się. Jednostka winna kierować się w swoim życiu zasadami etyki chrześcijańskiej. Wartości moralne nie mogą ulegać relatywizacji, mają być traktowane jako absolutne i niezmienne. Człowiek, któremu Bóg dał życie, posiada prawo do wolności oraz szereg innych praw, a w tym najważniejsze – prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Zwolennicy tej doktryny opowiadają się za koniecznością poszanowania ludzkiej osoby i jej praw, poszanowania rodziny, oraz co równie istotne – pracy i prywatnej własności. Każda jednostka winna być odpowiedzialna. Istotną wartością jest także społeczny solidaryzm. Dobro wspólne społeczeństwa winno się stać nadrzędną wartością. Dwie ostatnie wartości, jak twierdzą chrześcijańscy demokraci, są zaporą dla klasowego egoizmu. Krytykowany jest konsumpcjonizm i ciągła pogoń za dobrami materialnymi.

Demokracja parlamentarna jest ustrojem, który propagują zwolennicy tej doktryny. Jednocześnie kładą nacisk na rozwój wszelkich form samorządności obywatelskiej. Idealnym więc państwem jest państwo zdecentralizowane, w którym obywatele dzięki posiadanym prawom i podejmowanym przez siebie aktywnym działaniom, mają istotny wpływ na rządy. W życiu społecznym, politycznym i gospodarczym powinien panować pluralizm. Zapewnia on obywatelowi możliwość swobodnego zrzeszania się i działania. Celem działania państwa powinno być dobro jego obywateli. W kwestii gospodarki chrześcijańscy demokraci stworzyli koncepcję społecznej rynkowej gospodarki. W tym modelu akceptowane jest istnienie prywatnej własności, a tym samym zapewniona swoboda działania jednostce. Państwo powinno mieć jednak możliwość umiarkowanej ingerencji głównie w sferę socjalną.

Należy zaznaczyć, iż zwolennicy współczesnej chrześcijańskiej demokracji różnią się od tych z początku wieku. Chadecja zmienia się wraz z przemianami jaki zachodzą w życiu społecznym i politycznym. Stara się w ten sposób dostosować do nowych warunków. Obecnie partie chadeckie odeszły od związków z Kościołem katolickim, tzn. nie są z nim powiązane w sensie instytucjonalnym. Jednak nadal pozostały wierne wykładni nauki społecznej Kościoła. Zmieniają się również postulaty głoszone przez te partie. Dziś wiele z partii chadeckich popiera chociażby rozdział Kościoła od państwa. W ich szeregach znajdują się osoby innych wyznań czy również niewierzące. Chadecja współcześnie nie ma już tak mocnych związków z religią, natomiast nadal opiera swoja doktrynę o zasady chrześcijańskiej etyki.