Generacje praw człowieka

dział: Prawo

W 1948 roku ogłoszono Powszechna Deklarację Praw Człowieka, następnie ONZ w 1966 roku opublikowała dwa ważne dokumenty: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, w których wyodrębniono rodzaje praw człowieka.

 

Karel Vasak francuski prawnik pod koniec lat siedemdziesiątych zaproponował wyodrębnienie praw człowieka i podział ich na trzy generacje (kategorie).

 

Prawa I generacji

Prawa I generacji to podstawowe (fundamentalne), wynikające z natury ludzkiej, niezależne od stanu prawnego obowiązującego w państwie. Źródła tych praw można odnaleźć w filozofii oświecenia oraz ideologii liberalnej. Współcześnie zapisane są w każdej konstytucji państwa demokratycznego.

 

Związane z egzystencją ludzką:

  • Prawo do życia
  • Prawo do wolności osobistej
  • Wolności do tortur
Związane z wolnością światopoglądu:
  • Wolność wyznania
  • Wolność sumienia,
  • Wolność myśli
  • Wolność wyrażania poglądów (wypowiedzi)

Związane z egzystencją prawną człowieka:

  • Prawo do informacji
  • Równość wobec prawa
  • Prawo do osobowości prawnej
  • Prawo do ochrony prawnej w postępowaniu sądowym
  • Prawo do tajemnicy korespondencji
  • Prawo do swobodnego przemieszczania się

Związane z prawami politycznymi (obywatelskimi):

  • Bierne i czynne prawo wyborcze
  • Prawo zrzeszania się
  • Prawo do skarg na organy państwa
  • Prawo do udziału w życiu publicznym
  • Prawo równego dostępu do urzędów
Prawa II generacji

Prawa II generacji to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny i duchowy i bezpieczeństwo socjalne. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela. Źródłem praw II generacji jest min. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966roku.

 

Do praw II kategorii należą:

Prawa ekonomiczne

  • Prawo do pracy
  • Prawo do wynagrodzenia
  • Prawo do słusznych warunków pracy
  • Prawo do tworzenia związków zawodowych.

Prawa socjalne:

  • Prawo do świadczeń socjalnych i ubezpieczeń
  • Prawo do ubezpieczeń zdrowotnych
  • Prawo do wypoczynku
  • Prawo do ochrony zdrowia
  • Prawo do zabezpieczenia społecznego.

Prawa kulturalne:

  • Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym
  • Prawo do edukacji - nauki
  • Prawo do swobodnych badań
  • Prawo do korzystania z osiągnięć rozwoju cywilizacyjnego
  • Prawo do wolności sztuki

Prawa III generacji

Prawa III generacji to prawa kolektywne, solidarnościowe, czyli uprawnienia przysługujące grupom, zbiorowością, narodom, odnoszące się do jakości ich życia .

 

Do praw III generacji należą:

  • Prawo do pokoju
  • Prawo do demokracji
  • Prawo do rozwoju
  • Prawo do zdrowego środowiska naturalnego
  • Prawo do pomocy humanitarnej
  • Prawo narodów do samostanowienia
  • Prawo do rozwoju
  • Prawo do równości wszystkich ludów i narodów
  • Prawo do własnych zasobów i bogactw naturalnych
  • Prawo do zachowania własnej tożsamości i praw etnicznych (odnosi się do mniejszości narodowych i etnicznych)
  • Prawo do wspólnego dziedzictwa przeszłości,
  • Prawo do ochrony danych osobowych.

 

W prawodawstwie międzynarodowym uważa się za obowiązkowe przestrzeganie praw I generacji, natomiast II i III w miarę możliwości.

 

Warto również pamiętać o różnicy pomiędzy zapisem „prawo” i „wolność”. Pierwsze pojęcie odnosi się do uprawnień nadanych przez konkretne przepisy prawne, natomiast drugie określa granice, których nie wolno przekroczyć. Ograniczanie praw i wolności może wystąpić tylko na określony czas i w wyjątkowych sytuacjach. Nie można pod żadnym pozorem ograniczać praw I generacji, w tym prawa do życia.