Informacje wstępne

Funkcjonowanie systemu praw człowieka oznacza, że o ile system międzynarodowy wyznacza ogólne standardy ochrony praw i wolności jednostki, o tyle system wewnątrzkrajowy go uszczegóławia i konkretyzuje.

Podpisanie i ratyfikowanie dokumentów z wyższego szczebla niż system wewnątrzkrajowy obliguje dane państwo do przestrzegania prawa i dostosowania własnego do umów międzynarodowych. Oczywiście żaden system nie zastąpi własnego prawodawstwa, instytucji sądowniczych i organizacji powołanych celu ochrony praw. Oba systemy tj. międzynarodowy i system regionalny jedynie zabezpieczają interes prawny jednostki zamieszkującej własny kraj. Zdarza się i tak, że obywatel nie jest zadowolony z rozwiązań prawnych zastosowanych we własnym kraju, w takim wypadku może on zwrócić się do instytucji regionalnych lub międzynarodowych takich jak np. Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

Znany jest przykład Alicji Tysiąc skarżącej nasz kraj do wymienionego Trybunału o złamanie jej prawa do aborcji, podyktowanej trzecią ciążą, która miała zagrozić Pani Alicji pogorszeniem się stanu zdrowia (choroba oczu i prawdopodobieństwo porodu poprzez cesarskie cięcie). Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał orzeczenie obciążające Polskę karą grzywny wypłaconej w euro na rzecz skarżącej doliczając koszty postępowania przed Trybunałem. Grzywna została przyznana jako zadośćuczynienie za naruszenie przez Polskę artykułu 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, mówiącej o prawie do poszanowania życia prywatnego.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej każdy obywatel ma prawo wnieść skargę w razie łamania lub nieprzestrzegania jego praw.

Organami chroniącymi prawa człowieka w naszym kraju są:

• Sądy powszechne
• Sądy administracyjne
• Trybunał Konstytucyjny
• Rzecznik Praw Obywatelskich
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
• Organizacje pozarządowe

Do przestrzegania obywatelskich praw niezbędne są gwarancje materialne i formalne. Gwarancje materialne zapewniają instytucje odpowiedzialne za przestrzeganie praw i egzekwowanie kar (np. szeroko pojęta świadomość prawna społeczeństwa). Gwarancje formalne zaś, to procedury i środki umożliwiające jednostce postępowanie w dochodzeniu swych praw. Dzielą się na: gwarancje bezpośrednie (chronią w sposób instytucjonalny prawa np. rzecznik Praw Obywatelskich) i pośrednie (mają duży wpływ na podstawowych przestrzeganie praw np. podział władzy w państwie).