Informacje wstępne

Definicja

Omawiając politykę zagraniczną, na wstępie należałoby zdefiniować, czym jest to pojecie. Z pewnością jest to przejaw działalności zewnętrznej państwa. Jest to też całokształt jego poczynań w środowisku międzynarodowym.

Cele

Prowadzenie polityki zagranicznej polega na formułowaniu a następnie realizacji interesów państwa. Pomimo, iż cele i zadania mogą zmieniać się pod wpływem uwarunkowań zewnętrznych, to jednak istnieją interesy ponadczasowe. Polityka zagraniczna ma również na celu kreowanie wizerunku państwa na zewnątrz. Pojęcie, które bezwzględnie związane jest z polityką zagraniczną, to racja stanu. Określenie to pojawiło się wraz z powstaniem państw nowożytnych. Stanowi ono zbiór najważniejszych wartości i interesów państwa, takich jak: istnienie państwa, bezpieczeństwo, rozwój społeczny czy ład polityczny. Bez ich określenia niemożliwe staje się osiąganie innych zadań. Treść racji stanu musi być akceptowane przez społeczeństwo danego państwa. Nie można kształtować racji stanu po każdych wyborach, czyli po zmianie ekip rządzących. Zadaniem każdego państwa jest prowadzenie polityki zagranicznej zgodnej z jego racją stanu.

Polityka po 1989

Jak zatem wyglądała polityka zagraniczna Polski po 1989 roku? W 1989 roku nastąpiło załamanie gospodarcze krajów bloku wschodniego. Zapanowała stagnacja i spadek poziomu produkcji i realnych dochodów ludności. Jednak początek 1989 roku, to czas, kiedy pomimo wszystko najważniejsze w tej części Europy było zdanie Moskwy. Dlatego też w obawie o niekontrolowany wybuch społecznego niezadowolenia ze zgubnymi skutkami dla poszczególnych narodów, ponawiano propozycje międzynarodowego porozumienia w sprawie ewolucji politycznej w naszym regionie. Jedną z takich propozycji było wystąpienie prezydenta USA, G. Bush’a, w Moguncji, w dniu 31 V 1989 roku. Zaproponował wówczas czteropunktowy plan przezwyciężenia podziału Europy i "rozmrożenia" systemów politycznych Europy Wschodniej, poprzez: kontynuację procesu KBWE, uczynienie Berlina centrum porozumienia, a nie konfrontacji europejskiej, realizację wspólnych programów ochrony środowiska oraz demilitaryzacje Europy.

Jednak już jesienią tego roku dochodzi do olbrzymich zmian społeczno – politycznych w Europie Środkowo – Wschodniej, rozpoczął się proces lawinowego rozpadu systemu komunistycznego nazywany Jesienią Narodów. Po raz pierwszy od wielu dziesięcioleci polski rząd Tadeusza Mazowieckiego miał okazję w polityce zagranicznej realizować polską rację stanu. Sytuację tą ułatwiał również postępujący rozkład ZSRR i zacieranie się powojennego podziału Europy, tzw. porządku jałtańskiego, a państwa zachodnie wspierały demokratyczne przemiany w bloku wschodnim.

Wśród priorytetów polskiej polityki zagranicznej u progu III RP znalazły się dążenie do zbudowania w Europie systemu zbiorowego bezpieczeństwa, równoważenie się stosunków z jednoczącymi się Niemcami i rozpadającym się ZSRR oraz współpraca regionalna z krajami Europy Środkowej i krajami bałtyckimi.

Priorytety polskiej polityki zagranicznej w latach 1989 – 2002:

• współtworzenie systemu zbiorowego bezpieczeństwa,
• współpraca z ZSRR i RFN,
• rozwijanie nowych powiązań regionalnych,
• rozszerzenie powiązań z USA,
• z państwami Europy Zachodniej,
• rozszerzenie stosunków z państwami innych kontynentów,
• rekonstrukcja stosunków gospodarczych Polski z zagranicą,
• współpraca z organizacjami międzynarodowymi,
• umocnienie podstawowych zasad prawa i stosunków międzynarodowych, w tym ochrony praw człowieka,
• znoszenie barier w ruchu osobowym i łączność z Polonią.

Priorytety polskiej polityki zagranicznej po 2002 roku:

• zakończenie negocjacji w sprawie polskiego członkostwa w UE,
• umacnianie bezpieczeństwa narodowego i wkład w bezpieczeństwo międzynarodowe,
• zwiększenie aktywności w sferze zagranicznej polityki gospodarczej,
• rozwój stosunków dwustronnych z tradycyjnymi partnerami na Zachodzie, w regionie oraz dynamizacja polityki w kierunku wschodnim.
• Współcześnie do najważniejszych zadań polskiej polityki zagranicznej należy umacnianie pozycji Polski w strukturach Unii Europejskiej, ale również określenie naszego stanowiska w stosunku do najważniejszych problemów polityki międzynarodowej.