Komunizm

Słowo komunizm pochodzi od łacińskiego słowa communis, co znaczy wspólny, ogólny bądź powszechny. Komunizm był doktryną polityczną i systemem poglądów głoszącym, iż konieczne jest zniesienie ucisku i społecznego wyzysku warstw najuboższych przez kapitalistów, i wprowadzenie w jego miejsce społeczeństwa w którym nie będzie klas, a wszyscy będą równi. To nowe społeczeństwo miało zostać oparte o wspólną własność środków produkcji. Dobra miały być rozdzielane sprawiedliwie pomiędzy obywateli.

Pierwsze partie komunistyczne powstały w Europie na przełomie XIX i XX wieku, w wyniku rozpadu w socjalistycznym nurcie myśli politycznej. Ogromne znaczenie dla rozwoju komunizmu miał wybuch w 1917 r. rewolucji bolszewickiej w Rosji, obalenie caratu i przejęcie władzy przez Włodzimierza Lenina i jego zwolenników. Pięć lat później, w 1922 r. powstało pierwsze komunistyczne państwo – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zwolennicy tej doktryny zrzeszali się również w Międzynarodówce Komunistycznej (Komintern), która była podporządkowana radzieckiemu kierownictwu. Po II wojnie światowej partie komunistyczne przejęły władzę w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym także i w Polsce (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza). Każda z tych partii była podporządkowana ZSRR. Momentem przełomowym dla istnienia partii tego typu był rok 1989. Kiedy upadł Związek Radziecki i nastąpiła transformacja ustrojowa w państwach dotychczas mu podległych, partie komunistyczne przekształciły się w partie socjaldemokratyczne.

Twórcami komunistycznej doktryny byli Karol Marks i Fryderyk Engels. W 1848 r. wydali Manifest Komunistyczny, w którym zawarli podstawowe postulaty nowego ruchu. Podstawowymi założeniami komunistycznej doktryny są:

walka klas – dla komunistów we współczesnym im społeczeństwie kapitalistycznym rozgrywała się ciągła walka pomiędzy dwoma klasami; była to walka pomiędzy tzw. klasą posiadającą (kapitalistami), a klasą wyzyskiwaną (proletariatem), czyli robotnikami; konflikt pomiędzy nimi ciągle narastał, bowiem obie te grupy miały sprzeczne wobec siebie interesy

dyktatura proletariatu – komuniści twierdzili, że główną rolę w nowym, bezklasowym społeczeństwie odegra proletariat robotniczy; wierzyli, że w drodze rewolucji dokonanej przez tą grupę ulegnie zmianie cały dotychczasowy porządek społeczny, polityczny i gospodarczy

budowa społeczeństwa bezklasowego – rewolucja dokonana przez proletariat doprowadzi do powstania bezklasowego społeczeństwa (ideał myśli komunistycznej, który jednak nigdy nie został osiągnięty w żadnym komunistycznym państwie);

Cechy:

• w takim społeczeństwie zostanie przeprowadzone uspołecznienie środków produkcji (w praktyce miało to być upaństwowienie)
• własność prywatną zastąpi się własnością kolektywną, wspólną
• takie społeczeństwo miało się opierać na równości absolutnej wszystkich obywateli
• w państwie władzę nieograniczoną miał sprawować wódź (dyktatura wodza i jego partii)
• jedyną słuszną ideologią w państwie będzie ideologia komunistyczna
• ograniczona zostanie wolność jednostki
• państwo będzie mogło stosować terror
• państwo będzie pełnić rolę państwa opiekuńczego, głównie poprzez rozbudowany system świadczeń socjalnych i walkę z bezrobociem
• gospodarka centralnie planowana (duży interwencjonizm państwowy), rozwój głównie przemysłu zbrojeniowego i wydobywczego    

Komunistyczna doktryna zmieniała się przez lata, przyjmując postać: leninizmu, trockizmu, stalinizmu czy maoizmu (nazwy pochodzą od największych wodzów partii komunistycznych).

Leninizm – polityczna doktryna powstała na bazie marksizmu, stworzona przez przywódcę rosyjskich bolszewików – Włodzimierza Lenina; tylko na drodze rewolucji mogło dojść do obalenia starego porządku politycznego i objęcia władzy przez proletariat; państwo komunistyczne dla Lenina było państwem imperialnym, jego zadaniem był także „eksport” myśli komunistycznej do innych krajów;

Trockizm – ideologia stworzona przez Lwa Trockiego (twórca Armii Czerwonej, współpracownik Lenina); cechą charakterystyczną tej odmiany komunizmu było ogłoszenie tzw. permanentnej rewolucji; jej założeniem było też, że komunistyczna rewolucji musi mieć międzynarodowy charakter; trockizm krytykował biurokrację państwową, jako niszczącą państwo robotnicze; według Trockiego stalinizm nie stanowił kontynuacji leninizmu, był wręcz jego zaprzeczeniem; powodem była totalitaryzacja życia politycznego, społecznego oraz gospodarczego ZSRR; Trocki twierdził, że międzynarodowa rewolucja proletariacka mogłaby obalić nie tylko kapitalizm, ale także i biurokratyczne rządy;

Stalinizm – system polityczny, który rozwinął się w ZSRR po przejęciu władzy przez Józef Stalina. Jego najbardziej znamiennymi cechami był: kult wodza (Stalina), sprawowana przez niego niepodzielnie dyktatura; absolutna kontrola nad wszystkim dziedzinami życia politycznego i społecznego, wszechogarniający terror oraz gospodarka oparta centralnym planowaniu;

Maoizm – jest to wersja komunistycznej doktryny stworzona przez przywódcę Chińskiej Republiki Ludowej – Mao Zedonga; maoizm i rewolucja przez niego głoszona miała charakter zbrojny i ekspansjonistyczny; była to walka, którą toczyć miały państwa kapitalistyczne z państwami socjalistycznymi; dla zwolenników maoizmu podporą nowego społeczeństwa miała być także klasa chłopska i młodzież;