Obywatel w państwie demokratycznym

Demokratyczne państwo zapewnia swoim obywatelom szereg praw, ale także nakłada na nich pewne obowiązki. Jedne i drugie zapisane są w konstytucji, która jest najważniejszym aktem prawnym w danym kraju. Celem państwa jest także zapewnienie ładu i porządku wewnątrz państwa. My jako obywatele, przestrzegając i wypełniając obowiązki na nas nałożone, również przyczyniamy się do tego.

W konstytucji III Rzeczypospolitej zawarte są przepisy mówiące o prawach oraz o wolnościach obywatela. Nie określają one jednoznacznie ich granic, na przykład nie informują nas na czym polega i gdzie się kończy wolność wypowiedzi. W tym przypadku, kiedy jest mowa o wolnościach gwarantowanych przez konstytucję, obowiązuje niepisana zasada, że to co nie jest zabronione, jest dozwolone.

Prawa oraz wolności obywatelskie określają zgodnie z nasza konstytucją, trzy grupy:

• wolności i prawa osobiste
• wolności i prawa polityczne
• wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Art. 32 Konstytucji III Rzeczypospolitej z 1997 r. zapewnia wszystkim równość wobec prawa. Każdy z nas powinien być w ten sam sposób traktowany przez władze publiczne. Zakazana jest dyskryminacja w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym. Konstytucja mówi o równych prawach dla kobiet i mężczyzn.

Art. 35 porusza kwestie poszanowania i ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych. Zadaniem państwa polskiego jest zapewnienie osobom należącym do tych grup możliwości krzewienia swojej kultury, rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji, ale także umożliwienie uczestnictwa w życiu politycznym państwa.

Do praw i wolności osobistych należą m. in.:

• prawo do życia
• nietykalność i wolność osobista
• prawo do sprawiedliwego procesu
• prawo do ochrony prawnej życia prywatnego
• prawo rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami
• prawo do wolności oraz ochrony tajemnicy komunikowania się
• prawo do nienaruszalności mieszkania
• wolność poruszania się po terytorium RP
• wolność sumienia i religii
• prawo do wolności poglądów oraz do rozpowszechniania informacji

Do praw i wolności politycznych należą, zgodnie z konstytucją:

• prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń oraz uczestnictwa w nich
• wolność zrzeszania się
• wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-politycznych
• prawo do uczestnictwa w referendum czy prawo wyboru (prezydenta, posłów, senatorów oraz przedstawicieli do organów władzy samorządowej)
• prawo do składania wniosków, petycji oraz skarg

W zakres wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych wchodzą:

• prawo do posiadania własności oraz prawo do dziedziczenia
• wolność wyboru miejsca pracy i wykonywania zawodu
• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
• prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, inwalidztwem czy podeszłym wiekiem
• prawo do ochrony zdrowia
• prawo do nauki
• ochrona praw dziecka
• wolność twórczości artystycznej i badań naukowych

Na obywateli państwa demokratycznego nałożone są również i obowiązki. Pod pojęciem obowiązku obywatelskiego będziemy rozumieć konstytucyjnie ustalone nakazy, kierowane do obywateli danego kraju. Każdy z nas jest zobowiązany m. in. do poszanowania praw innych ludzi, a także do przestrzegania prawa. O szczegółach związanych z przestrzeganiem i wypełnianiem przepisów prawnych informują nas poszczególne kodeksy prawa, np. kodeks prawa karnego czy kodeks prawa cywilnego.

O obywatelskich obowiązkach mówi także konstytucja. Zgodnie z nią do najważniejszych należą:

• wierność i troska o wspólne dobro narodu i społeczeństwa
• przestrzeganie prawa RP
• ponoszenie ciężarów i świadczeń na rzecz państwa (np. płacenie podatków)
• obrona Ojczyzny
• dbałość o stan naturalnego środowiska, a także ponoszenie odpowiedzialności za jego zagrożenie i niszczenie.