Bolesław Prus

Bolesław Prus to literacki pseudonim Aleksandra Głowackiego. Urodził się 20 sierpnia 1847 roku w niezamożnej rodzinie szlacheckiej w Hrubieszowie. Wychowywał się u krewnych w Puławach i w Lublinie, ponieważ wcześnie stracił rodziców. Podczas powstania styczniowego uciekł ze szkoły do oddziału powstańczego. Kiedy dostał się do niewoli, został osądzony za udział w walce i skazany na utratę szlachectwa. Po zwolnieniu ukończył lubelskie gimnazjum, a potem studiował w Szkole Głównej w Warszawie. Studiów nie ukończył, bo zmuszony był zarabiać na życie. Na początku lat siedemdziesiątych zdecydował się mieszkać w Warszawie i tam spędził resztę swojego życia. Cały czas prowadził działalność społeczną, nie zrezygnował z samokształcenia i brał udział w wielu akcjach filantropijnych. Swoją karierę literacką rozpoczął od nowel. W ciągu trzech miesięcy ukazały się min.: Powracająca fala, Katarynka, Antek, Michałko oraz jeden z najlepszych portretów dziecka, krótka powieść Anielka. Niedługo potem ukazało się opowiadanie Omyłka, jedno z pierwszych wybitnych utworów zawierających rozrachunek z powstaniem styczniowym. Bolesław Prus jest autorem również felietonów opublikowanych pod nazwą Kroniki. Prus pisał je prawie przez całe swoje życie, a ich bogactwo tematyczne i zróżnicowanie gatunkowe stawia pisarza w gronie najbardziej cenionych publicystów epoki.

Najbardziej znane powieści Bolesława Prusa:

Placówka – powieść z 1886 roku. Pierwszy z ważniejszych utworów epickich Prusa. Główny bohater walczy o kawałek swojej ziemi i mimo osamotnienia i bezradności zwycięża. Koloniści niemieccy ustępują, a ziemia zostaje w ręku polskiego chłopa. Powieść ukazuje realia chłopskiego życia w rzeczywistości Polski rozbiorowej, a dzięki wierności prawdzie i ukazaniu związku człowieka z przyrodą zbliża utwór do naturalizmu.

• Lalka – powieść z 1890 roku uznana za jedno z najwybitniejszych dzieł literatury polskiej. Zgodnie z założeniami realizmu przedstawia dzieje bohaterów na tle szerokiej panoramy społeczeństwa polskiego. Postaci powieści tworzą rozległy obraz wszystkich warstw społeczeństwa: od arystokracji i szlachty poprzez mieszczaństwo i lud. Powieść podejmuje problemy natury społecznej, jest krytycznym spojrzeniem na idee pozytywistyczne. Łączy w sobie elementy powieści społecznej i psychologicznej.
• Faraon – powieść historyczna z 1897 roku świetnie oddająca realia starożytnego Egiptu. Jest utworem o władcy i państwie. Pisarz rozwinął w Faraonie teorię państwa organizmu, w którym wszystko powinno być podporządkowane dobru całości. Faktyczną władzę w Egipcie przejął stan kapłański, wprowadzając rządy autokratyczne. Młody faraon, Ramzes XIII, jest za słaby, by sprostać politycznej walce z kapłanami. Ich przewaga zachwieje później na tyle równowagą państwową, że spowoduje nierównomierny rozwój innych warstw społecznych. Cywilizacja egipska zacznie chylić się ku upadkowi. Motyw państwa-organizmu jest wyraźnym rozwinięciem pozytywistycznych zasad pracy organicznej.
• Emancypantki – powieść obyczajowa z 1894 r. Składa się z dwóch części. Bohaterką pierwszej jest właścicielka pensji dla dziewcząt, pani Latter, drugiej zaś – młodziutka jej pensjonarka, Madzia Brzeska. W obu częściach Prus podejmuje problem emancypacji kobiet. Wyraża swoją dezaprobatę wobec wzmożonego ruchu na rzecz równouprawnienia kobiet i ich udziału w życiu społeczno-politycznym. Jego bohaterki ponoszą klęskę, bo chcą się usamodzielnić i zrezygnować z życia rodzinnego. To, zdaniem pisarza, niezgodne z naturą i kobiecą psychiką. Widział jednak w tym potrzebę ekonomiczną: kobiety musiały zacząć pracować i wspomagać w tym swoich mężów.

Bolesław Prus zmarł 19 maja 1912 r. w Warszawie.