Zbrodnia i kara - Raskolnikow

Podstawowe informacje o bohaterze

Rodion Raskolnikow to główny bohater Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. Kiedy go poznajemy ma dwadzieścia trzy lata i jest byłym studentem prawa. Mieszka w Petersburgu w biednym, wynajmowanym pokoju (przy ulicy S-kiej), za który i tak zalega właścicielce z opłatami za czynsz. Główny wątek powieści oparty został na popełnionej przez Raskolnikowa zbrodni (morduje on i okrada starą lichwiarkę Alonę oraz jej upośledzoną siostrę Lizawietę) i spotykającej go za to karze. Ojciec Rodiona nie żyje, matka to Pulcheria Aleksandrowa. Ma także siostrę, Awdotię Romanowną, którą nazywa Dunią. Jego najlepszym przyjacielem jest znany ze studiów Dimitri Razumichin. Ze wzajemnością darzy uczuciem młodą, biedną, zmuszoną przez sytuację materialną swojej rodziny do prostytucji, Sonię. W zakończeniu powieści, kiedy bohater zostaje zesłany za swoją zbrodnię na katorgę na Syberii, Sonia podąża za nim. Kreacja literacka postaci Rodiona jest niezwykle skomplikowana pod względem psychologicznym. Widać to szczególnie w licznie pojawiających się monologach wewnętrznych bohatera. Nazwisko postaci można uznać za znaczące. ‘Raskólnik’ to w języku rosyjskim tyle, co ‘rozłamowiec’, ‘odszczepieniec’, ‘schizmatyk’ (w XVII wieku raskolnikami nazywani byli członkowie sekt powstałych w wyniku rozłamu w kościele prawosławnym). Zatem nazwisko bohatera odczytywać można w takim kontekście, że Rodion deklaruje się jako ateista i wyznaje swój własny system wartości. Oparty jest on na wierze, że ludzie dzielą się na lepszych i gorszych.

Charakterystyka zewnętrzna

Bohater to człowiek młody, o wyjątkowej urodzie. Jest raczej wysokiego wzrostu. Sylwetkę ma wysmukłą i zgrabną, twarz subtelną, włosy ciemne. Ponuro patrzy ciemnymi, pięknymi oczami. Chodzi ubrany w nędzne stroje. Są one tak stare i poniszczone do tego stopnia, że wstyd wychodzić w nich na ulicę i pokazywać się innym ludziom. Ponadto Raskolnikow nosi kapelusz

[…] o wysokim denku, okrągły, zimmermanowski, ale zupełnie zrudziały, dziurawy jak sito i poplamiony, bez ronda i jakoś obrzydliwie przekrzywiony.

Charakterystyka wewnętrzna

Raskolnikow jest człowiekiem biednym i samotnym. Często mówi w myślach sam do siebie, snując rozważania na temat otaczającej go rzeczywistości, własnej sytuacji w niej czy swojego postępowania (monologi wewnętrzne). Zazwyczaj zastanawia się nad czymś lub nachodzą go smutne, filozoficzne przemyślenia, na przykład: „zgoła wyrzec się życia! – zawołał nagle w jakimś zapamiętaniu – przyjąć pokornie taki los, jaki jest, raz na zawsze, i stłumić w sobie wszystko, wyrzekając się wszelkiego prawa do czynu, życia i miłości!” Bohater buntuje się przeciwko otaczającemu go światu. Uważa się za ateistę i deklaruje, że etyka i moralność są wartościami względnymi (dla różnych ludzi mogą być inne). Jednocześnie jednak jest pełen współczucia i z chęcią niesie pomoc biednym i pokrzywdzonym. Mimo że sam znajduje się w opłakanej sytuacji finansowej, jest w stanie oddać wszystkie pieniądze potrzebującym (na przykład rodzinie Marmieładowów). W swoich rozważaniach dochodzi do przekonania, że istnieją ludzie zwykli i ponadprzeciętni, którzy tworzą historię i kreują losy świata (pisze o tym artykuł do prasy). Mają oni prawo – w imię niesienia dobra i postępu – robić wszystko, co uznają za słuszne. Uważa się za jednego z właśnie takich ludzi i postanawia się przekonać, czy jego teorie są prawdziwe, dokonując zbrodni. Okazuje się jednak, że w wyniku popełnionego morderstwa zapada na chorobę i nie jest w stanie udźwignąć ciężaru dręczących go wyrzutów sumienia (w końcu przyznaje się do zbrodni). Jednak nie wyrok i katorga za dokonanie zbrodni są dla niego największą karą, a świadomość, że nie pasuje do swojej własnej idei – nie sprawdził się w roli człowieka lepszego od innych.

Bohater jest zafascynowany postawą Soni, docenia jej poświecenie dla rodziny, broni jej, gdy Łużyn próbuje zrobić z niej oszustkę i złodziejkę. Z jednej strony Rodion zakochuje się w dziewczynie, tylko ona jest jego powiernicą, tylko jej zdradza, jakiego czynu się dopuścił, czuje, że Sonia go nie potępi. Z drugiej jednak, bezustannie Sonię odpycha. Nawet kiedy ta udaje się za nim na Syberię – traktuje ją z góry. Zastanawia się, dlaczego więźniowie są wobec niej tacy uprzejmi. Dopiero kiedy dziewczyna z powodu choroby przez kilka dni go nie odwiedza, doznaje olśnienia. W końcu pada jej do stóp i to należy uznać za moment, w którym Raskolnikow metaforycznie zmartwychwstaje i rozpoczyna nowe życie.