Właściwa akcja Pana Tadeusza została umiejscowiona na Litwie (poznajemy dworek w Soplicowie, ruiny zamku, karczmę, las, a także zaścianek Dobrzyńskich). Rozgrywa się latem 1811 roku (kilka dni) oraz wiosną 1812 roku (jeden dzień). Retrospekcje (wyznania bohaterów dotyczące przeszłości, np. opowieść Gerwazego czy spowiedź Księdza Robaka) dają nam możliwość poznania wydarzeń, które stanowią tzw. przedakcję (miały wpływ na obecny przebieg zdarzeń i zachowanie bohaterów, ale dowiadujemy się o nich pośrednio, poprzez wspomnienia postaci). Dzięki temu zostaje przybliżona postać Stolnika, który był zwolennikiem Konstytucji 3 maja z 1791 roku. Takie stanowisko Horeszki stało się bezpośrednią przyczyną ataku wojsk Moskali, w trakcie konfederacji targowickiej w 1792 roku, na zamek Stolnika. Jacek wspomina swoje koleje życia – bitwę pod Jeną w 1806 roku oraz pod Samosierrą w 1808. Przywołana zostaje także informacja dotycząca formowania Legionów Polskich oraz doniosłej roli Napoleona. Zasygnalizowane wydarzenia dziejowe są prawdziwe. Nie możemy jednak pominąć faktu, że tłem historycznym akcji (która, jak wspomnieliśmy, trwa zaledwie kilka dni) jest jedno z ważniejszych zdarzeń 1812 roku, kompania napoleońska. Chociaż nie przyniosła ona oczekiwanych rezultatów, to Mickiewicz wspomina początek walki, która wzbudziła wśród Polaków nadzieję na odzyskanie niepodległości. Nie czytamy o klęsce Napoleona. Autor, wbrew chronologii historycznej, nadał Robakowi doniosłą rolę emisariusza. Wprawdzie taka działalność konspiracyjna miała miejsce, jednak była praktykowana przed powstaniem listopadowym (czyli przed 1830, a nie w 1812). W dziele Mickiewicza bohaterami są również autentyczne postaci historyczne –
jenerał Dąbrowski / Kniaziewicz, Małachowski, Giedrojć i Grabowski.
Mężczyźni stacjonują w Soplicowie i są gośćmi na zaręczynach Zosi i Tadeusza. W rzeczywistości dowódcy ci nie mogli przebywać wiosną na Litwie. Widzimy zatem, że przywołane w Panu Tadeuszu fakty historyczne są, ze względów ideologicznych utworu, nie zawsze zgodne z prawdą dziejową. Doniosła przeszłość Polski została zaakcentowana także w mniej typowy sposób. Wnętrze dworku w Soplicowie ozdabiają obrazy przedstawiające Tadeusza Kościuszkę, Tadeusza Rejtana, Jakuba Jasińskiego i Tadeusza Korsaka. Te wybitne jednostki słynęły ze swej patriotycznej postawy i zaangażowania w walkę o niepodległość ojczyzny. W ostatniej księdze czytamy o Jankielu, którego koncert przywoływał wspomnienia związane z Konstytucją 3 maja, targowicą oraz powstaniem kościuszkowskim. Historia jest zatem nie tylko tłem dla akcji Pana Tadeusza, ale także, kiedy przestaje być jedynie wspominana przez innych bohaterów, staje się czynnikiem wpływającym na pomyślne zakończenie utworu. Wszak wraz z nadejściem wojska do Soplicowa młody Tadeusz powraca do domu i ucztowane są jego zaręczyny z Zosią (rozwiązany wątek miłosny), a prezentem dla zakochanych ma być zamek (rozwiązany wątek sporu).