Bogurodzica - Gatunek literacki

Pieśń maryjna

Utwór jest hymnem i pieśnią religijną, a dokładniej pieśnią maryjną. Oznacza to, że treściowo związany jest z kultem Matki Boskiej. Pieśni maryjne były istotne dla polskiej poezji religijnej epoki średniowiecza.

Wiersz zdaniowo-rymowy

Bogurodzica jest napisana w sposób charakterystyczny dla poetyki średniowiecznej poezji religijnej. Stanowi przykład wiersza zdaniowo-rymowego. Oznacza to, że w granicy jednego wersu zamyka się jedno zdanie pojedyncze (samo w sobie lub jako część zdania złożonego). Tekst w wersach rozłożony jest na takie same odcinki, a każdy z nich ma jednakową liczbę sylab (lub ewentualnie o jedną więcej). Poszczególne wersy wypowiadane były ze zróżnicowaną intonacją – albo wznoszącą, czyli antykadencją, albo opadającą, czyli kadencją. W utworze wstępują rymy zewnętrzne („bożycze” – „człowiecze”, „nosimy” – „prosimy”, „pobyt” – „przebyt”), które podkreślają klauzule, czyli zakończenia wersów. Występują również rymy wewnętrzne („Bogurodzica” – „dziewica”, „Syna” – „Gospodzina”). Na takie uporządkowanie Bogurodzicy miał wpływ jej związek z muzyką.

Archaizmy

W utworze znajduje się wiele archaizmów, czyli takich form językowych, które w wyniku upływu czasu i ewolucji języka wyszły z użycia. W zależności od ich pochodzenia, dzielą się one na różne kategorie. Wyróżniamy archaizmy: fonetyczne („sławiena”, „zwolena”, „Krzciciela”), fleksyjne („Maryja”, „bożycze”, „zyszczy”), słowotwórcze („Bogurodzica”, „zbożny”, „przebyt”), leksykalne („Gospodzina”, „zwolena”, „jegoż”), składniowe („Bogiem sławiena”). Ponadto formy „zyszczy”, „spuści” świadczą o tym, że w języku polskim występował kiedyś akcent ruchomy.