Kamizelka - Gatunek literacki i budowa utworu

Gatunek literacki

Kamizelka to jedna z najbardziej udanych nowel Bolesława Prusa. Skupia w sobie wszystkie najważniejsze cechy tego gatunku. Akcja utworu jest silnie skondensowana i skupia się na przedstawieniu jednego tylko wątku. Fabuła jest zwykle osnuta wokół wydarzeń dramatycznych, akcja eksponuje tragiczne losy postaci. Ważna jest rola motywów organizujących akcję (tutaj tytułowa kamizelka), wreszcie historia zmierza do punktu kulminacyjnego (tutaj ustalenie, że oboje małżonkowie majstrowali przy pasku).

Teoria sokoła

Kamizelka jest najlepszą rodzimą realizacją tzw. teorii sokoła. Jest to sformułowana w końcu XIX wieku teoria wzorcowo skomponowanej noweli. Cała akcja utworu skupiona ma być wokół jednego przedmiotu, który nabiera cech symbolu. Nazwa pochodzi od noweli Giovanniego Boccaccia Sokół (z jego zbioru Dekameron). Także nowela Katarynka spełnia wyznaczniki formalne teorii sokoła, Kamizelka jest jednak uznawana za jej najbardziej wierną realizację. Jednak także tutaj należy zauważyć, że Prus wprowadza do swego utworu silnie rozbudowaną konstrukcję narratora, czego w noweli klasycznej nie było. Tym samym jego opowieść stanowi już pewną ewolucję gatunku, nie jest jedynie formalną, sztywną realizacją danego modelu uformowania świata przedstawionego.

Konstrukcja narratora a kompozycja noweli

Właściwa dla Prusa, a obca dla klasycznej noweli jest konstrukcja narratora w jego utworach. W Kamizelce jest to postać rzeczywista, biorąca udział w opisywanych przez siebie wydarzeniach. Opowieść o losie chorego urzędnika i jego żony opleciona jest ramą przemyśleń narratora. Tym samym Prus kompozycję noweli osadza na zabiegu retrospekcji – historia właściciela kamizelki i jego małżonki miała miejsce już wcześniej, a narrator opisuje ją już z pewnej perspektywy czasowej.