Komedia to stary gatunek literacki wywodzący się jeszcze ze starożytności, obejmujący utwory o pogodnej tematyce kończącej się zazwyczaj szczęśliwie. Kategorią estetyczną charakterystyczną dla komedii jest komizm. Zasadniczo wyróżnia się trzy rodzaje komizmu: komizm słowa, komizm sytuacji i komizm postaci. Komizm słowny cechuje wypowiedzi bohaterów, ich śmieszne wyrażenia, które pobudzają do śmiechu, ale i do pewnych refleksji. W Zemście komizm słowa pojawia się w ciągle stosowanych powiedzonkach Cześnika: „mocium panie” oraz Rejenta:
Niech się dzieje wola Nieba, / Z nią się zawsze zgadzać trzeba.
Komizm postaci to nie tylko język, ale całość zachowania danego bohatera. W komedii Fredry taką komiczną postacią jest Papkin, który śmieszy nas wyglądem, słownictwem i zachowaniem.
Klasyczny przykład komizmu sytuacji jest widoczny w czasie walki o mur graniczny, kiedy Papkin schował się w czasie potyczki z robotnikami, a później, kiedy już został zupełnie sam na placu, udawał wojowniczego mężczyznę i krzyczał:
Ha! Hultaje, precz mi z drogi, / Bo na miazgę was rozgniotę – […] Wielu was tam? Chodź tu który / Nie wylezie żaden z dziury? / O, wy łotry! O, wy tchórze! / Jutro cały zamek zburzę.
Komiczna sytuacja zachodzi też w scenie, kiedy Cześnik dyktuje list Dyndalskiemu – tu to w zasadzie mamy wszystkie trzy rodzaje komizmu: sytuacji, słowa i postaci (pisanie listu, słownictwo Cześnika, postać Dyndalskiego).
- Zemsta - opracowanie
- Informacje wstępne
- Problematyka utworu
- Gatunek literacki
- Nawiązania i bibliografia
- Zemsta - streszczenie
- Charakterystyka postaci