Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki urodził się w 1735 r. w Dubiecku. Najwybitniejszy literat polskiego oświecenia. Wychowanek kolegium jezuickiego we Lwowie i warszawskiego seminarium duchownego. Przez dwa lata przebywał w Rzymie, tam kontynuując studia. Po elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego bardzo związany z osobą króla i jego otoczeniem – wkrótce mianowany królewskim kapelanem. Od 1766 pełnił godność Księcia Biskupa Warmińskiego (XBW). Po pierwszym rozbiorze Polski stał się poddanym króla pruskiego Fryderyka II. Również z tym monarchą łączyły go bliskie więzi. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego solidaryzował się ze stronnictwem patriotycznym. W 1795 obrany arcybiskupem gnieźnieńskim. Nieoceniona jest działalność kulturalna Krasickiego. Był on jednym z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, a także twórcą oraz jednym z redaktorów „Monitora” – wpływowego i opiniotwórczego czasopisma tego okresu. Publikował też w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”. Twórczość Krasickiego jest obszerna i różnorodna.

Do najważniejszych jego dzieł należą:

Hymn do miłości ojczyzny – opublikowany na łamach „Zabaw przyjemnych i pożytecznych” jeden z najwybitniejszych utworów lirycznych Krasickiego. Z uwagi na silny ładunek emocjonalny i podjętą tematykę patriotyczną przez pewien czas wiersz ten funkcjonował jako nieoficjalny hymn narodowy. Głosi miłość do ojczyzny jako największą wartość człowieka i apeluje o poświęcenie wszystkiego (także życia) w jej obronie.

Bajki – opublikowane przez poetę dwie serie Bajek i przypowieści przyniosły mu niemałą popularność. Wskrzesił on antyczny gatunek literacki, nadał mu swojską postać i wyniósł do niebywałego artyzmu. Tematyka utworów różnorodna, propagująca jednak z reguły pewne pozytywne wzorce lub ganiąca niewłaściwe postawy. Dominują bajki zwierzęce, ale należy je czytać alegorycznie jako zakamuflowane ludzkie wady, przywary. Bajki Krasickiego odsłaniają pesymistyczny obraz świata, w którym słabsi giną w konfrontacji z silniejszymi, w którym fałszywa przebiegłość, obłuda, nieudolność ludzkich poczynań są na porządku dziennym. Bardzo często postaci dobierane są na zasadzie kontrastu (głupi-mądry, stary-młody, strachliwy-buńczuczny).

Satyry – cykl satyr naznacza tendencja demaskatorska i krytyczna. Poeta bierze za cel konkretne zjawiska obyczajowe współczesnej mu Polski (pijaństwo, zafascynowanie francuszczyzną, rozrzutność, okrucieństwo i niesprawiedliwość). Efektownie prowadzona narracja, operowanie ironią, groteską, jaskrawym przerysowaniem – to świadectwo artyzmu poety. Najwybitniejsze utwory z cyklu to Żona modna, Pijaństwo, Świat zepsuty oraz Do króla. Ta ostatnia jest najbardziej oryginalna, bo pozornie atakuje króla, w istocie ośmiesza jednak jego przejawiających konserwatywne poglądy i ignorancję przeciwników.

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – pierwsza nowożytna powieść polska, opublikowana w 1776 roku. To dzieło o tematyce fantastyczno-obyczajowej, jednak z naczelną tendencją dydaktyczną. Utwór nowoczesny i nowatorski w porównaniu do modnych w epoce powieści o charakterze romansowo-awanturniczym. Przedstawiając koleje życia przeciętnego szlachcica Mikołaja Doświadczyńskiego, Krasicki zarysował też najważniejsze problemy społeczne epoki. Najlepsza literacko i najbardziej znana jest druga część powieści, która przedstawia pobyt bohatera na fikcyjnej wyspie Nipu. Jest to jedna z nielicznych w polskiej literaturze utopii, a więc zaproponowania struktury wzorowego państwa. Idealistyczny opis wyspy skonfrontowany jest z nieprawidłowościami w stosunkach politycznych, społecznych czy obyczajowych epoki. Po powrocie do kraju bohater próbuje wcielić w życie nipuańskie rozwiązania, a wobec braku sukcesów w skali ogólnej ogranicza się do swojej rodziny. W powieści widoczne są echa oświeceniowej filozofii, zwłaszcza Woltera i J. J. Rousseau. Kontynuacją ideową dzieła była kolejna powieść Pan Podstoli (1778-1784).

Myszeida – wczesne dzieło Krasickiego z 1775 roku. Wprowadza on do literatury polskiej nieznany w niej, uprawiany w antyku gatunek literacki – poemat heroikomiczny. Nawiązuje w Myszeidzie do legendy o królu Popielu zjedzonym przez myszy. Bohaterowie dzieła – koty i myszy, zostali osadzeni w perspektywie eposu. Ich rażące banałem i potocznością działania są opisywane patetycznie, rozwlekle, z przesadną emfazą i pietyzmem. Tym samym powstaje efekt komizmu i parodii, umiejętnie przez poetę poprowadzony.

Monachomachia – najsłynniejszy poemat heroikomiczny Krasickiego. Budowa utworu przypomina epos rycerski, zaś tematem jest spowodowany przez błahostki spór duchownych, który doprowadził ostatecznie do regularnej wojny. Liczne akcenty humorystyczne i komiczne, powodowane przede wszystkim zderzeniem patetycznego stylu wypowiedzi i lekkich, trywialnych wydarzeń. Na przykładzie dwóch konkurujących ze sobą zakonów Krasicki ukazuje zakłamanie, zepsucie, pijaństwo, próżniactwo, zapalczywość oraz inne przywary duchowieństwa.

Antymonachomachia – ostra krytyka Monachomachii spowodowała, że Krasicki wydał kolejne dzieło, w którym pozornie odwołał swoje zarzuty. Pozornie, bowiem w istocie nawet je zaostrzył i uwypuklił. Ciekawie skupił pisarz akcję utworu wobec jego poprzednika – mnisi czytają Monachomachię i dyskutują nad przedstawionymi w niej tezami.

Ignacy Krasicki zmarł w Berlinie w 1801 roku.