Szewcy - Irina Wsiewołodowna

Podstawowe informacje o bohaterce

Księżna Irina Wsiewołodowna Zbereźnicka-Podberezka to postać występująca w Szewcach Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Jak wskazuje jej tytuł, pochodzi z arystokracji. Jej panieńskie nazwisko (nie wiadomo, czy jest mężatką, czy wdową) to Tornado Bajbel-Burg. Ma lokaja Fierdusieńkę i psa Terusia. Irina i inna bohaterka, dziwka bosa, są jedynymi postaciami kobiecymi, które pojawiają się w utworze.

Charakterystyka zewnętrzna

Witkacy w didaskaliach informuje, że Irina to

[…] bardzo piękna szatynka, niezwykle miła i ponętna.

Jest ona dojrzałą, i jednocześnie jeszcze młodą kobietą. Ma dwadzieścia siedem lub dwadzieścia osiem lat. Strój bohaterki wielokrotnie zmienia się podczas trwania akcji sztuki, w każdym momencie uwypuklając jej atrakcyjność i wzmacniając epatowanie seksualnością. Na początku, w akcie I, księżna jest ubrana w szary kostium i ma w ręku bukiet żonkili, które rozdaje bohaterom znajdującym się na scenie. Ponadto, nosi przy sobie mały rewolwer. W akcie II, po aresztowaniu przez prokuratora Scurvy’ego, Irina nosi wyjątkowo ponętny strój więzienny. W ostatnim, trzecim akcie, księżna początkowo ma na sobie żakietowy ubiór spacerowy, pantofle i pończochy. Następnie sama zrywa z siebie pantofle i pończochy, a Fierdusieńko przebiera ją w pstrokaty strój, w którym przypomina papugę. Strój ten składa się między innymi z krótkiej zielonej spódnicy, kończącej się nad kolanami, spod której prześwitują czerwone majtki. Dekolt ma wcięty aż do pępka, do pleców przytroczone zielone skrzydła. Na jej głowie znajduje się wówczas duży kapelusz z kitą oraz białymi i zielonymi piórami. Jej nogi pozostają nieodziane, a stopy bose.

Charakterystyka wewnętrzna

Irina stanowi symbol kobiecości i obiektu pożądania. Przy tym sama świadomie kusi i prowokuje mężczyzn. Dręczy seksualnie Scurvy’ego. W akcie I droczy się z nim, a w akcie III daje mu proszki, przez które nie będzie mógł on zaznać spełnienia. Doprowadza w końcu nawet do tego, że prokurator umiera w wyniku niezaspokojonego pożądania wobec niej. Ponadto, księżna swoją seksualnością w końcówce aktu III zniewala również innych mężczyzn: Sajetana, czeladników i Gnębona Puczymordę.

Uwypuklanie swojej atrakcyjności fizycznej przez księżną ma co najmniej dwa powody. Po pierwsze jest ona znudzoną arystokratką o perwersyjnych zapędach. Podniecająca jest dla niej na przykład myśl o tym, aby Scurvy obserwował ją podczas stosunku z innym mężczyzną (czy to porucznikiem huzarskim, czy znajomym artystą, czy nawet którymś z szewców). Po drugie, Irina chciałaby wprowadzić ustrój matriarchalny, a jako środek do zdobycia władzy wybrała sobie właśnie swoją seksualność. Uważa, że już najwyższy czas na nastanie takiego porządku społecznego, ponieważ w otaczającym ją świecie mężczyźni niewieścieją, a kobiety stają się coraz bardziej męskie. Nie udaje jej się jednak zrealizować swoich zamierzeń. W zakończeniu sztuki zostaje uwięziona w klatce i nowi rządzący – dygnitarze, Towarzysz Abramowski i Towarzysz X – nie poddają się jej urokowi. Postanawiają ją po prostu zabrać i wykorzystać dla własnej rozrywki.

Ponadto księżna odznacza się tym, że postępuje w sposób niezgodny z jej statusem społecznym. Zdarza jej się używać rzemieślniczego języka (nie stroniąc przy tym od wulgaryzmów), całuje się z czeladnikami szewskimi czy zamierza oddać się Sajetanowi. W akcie II szyje buty. Co prawda, zmuszona jest do tego przez Scurvy’ego, ale przyznaje, że sprawia jej to rozkosz.