Jądro ciemności - Informacje wstępne

Geneza utworu i okoliczności powstania

Mała powieść (albo obszerne opowiadanie) Jądro ciemności uchodzi (obok Lorda Jima) za jedno z najlepszych dzieł w dorobku Josepha Conrada – i to nie tylko w literaturze angielskiej, ale w światowej. Jądro ciemności opublikowano po raz pierwszy w 1899 r., a powstawało przez kilka lat (przypuszcza się, że Conrad pisał je w latach 1897-1899). W książce tej można dopatrywać się elementów autobiograficznych. Pisarz odbył bowiem osobiście podróż rzeką Kongo, co wywarło niemały wpływ na jego psychikę i ukształtowało jego dalsze życie i działalność twórczą.

Znaczenie tytułu

Tytuł powieści jest wieloznaczny. Można powiedzieć wręcz, że jest on jednym wielkim symbolem. W trakcie akcji dzieła wielokrotnie owo tytułowe sformułowanie się przewija, w rozmaitych kontekstach i nabiera przez to wielu znaczeń. Początkowo nazywa się tak ową dzicz w sercu Afryki, najmniej zbadane i rozpoznane, najbardziej pierwotne regiony świata. W znaczeniu przenośnym – bardziej przez Conrada eksponowanym – chodzi jednak o najbardziej elementarne pierwiastki ludzkiej psychiki. W każdym człowieku bowiem, o czym dowiaduje się Marlow – kryją się pierwotne właściwości – dzikość, zło, okrucieństwo. Otoczka cywilizacyjna może je jedynie stłumić, natomiast nigdy nie da się ich całkowicie wyzbyć (dowodem tego postać Kurtza).

Gatunek literacki

Jądro ciemności można traktować jako małą powieść lub obszerne opowiadanie. Bardziej uprawomocnione jest określanie utworu mianem powieści z racji dosyć rozbudowanej fabuły, wyrazistych wizerunków postaci oraz zastosowanej tu techniki punktów widzenia. Niektóre fakty poznaje bowiem czytelnik, niejako układając w całość fragmenty wypowiedzi różnych osób, niekiedy nawet sprzeczne (tak Marlow wyobraża sobie postać Kurtza – ze strzępów rozmów i fragmentarycznych wypowiedzi).