Pamiętnik z powstania warszawskiego - Język i gatunek literacki utworu

Język Pamiętnika…

Dwupłaszczyznowość narracji i jej duży subiektywizm, typowy dla tego gatunku, wpływa na styl wypowiedzi. Pamiętnik… pisany jest językiem potocznym z cechami charakterystycznymi dla opowieści ustnej, spontanicznej, bez zachowania porządku stylistycznego i poprawności językowej. Wysoki jest tu stopień dygresyjności. Co jakiś czas pojawiają się krótkie, proste zdania, często równoważniki zdań z myślą urwaną. Nie ma w toku wypowiedzi jednolitości rytmicznej, bo obok spokojnej narracji występują zdania poszatkowane i wyrwane z kontekstu. Świadczy to wyraźnie o stanie duchowym narratora i o stopniu przeżywanych przez niego emocji. Używa słownictwa pozaliterackiego, bez dbałości o poprawność językową. Wydaje się to wtórne wobec dziejących się faktów. Sporo jest wyrazów określających kierunek, naśladujących dźwięk walących się domów, ryk nadlatujących samolotów, roi się od wykrzykników, nawoływań, westchnień. Charakterystyczne są bezosobowe formy gramatyczne typu „stało się”, „przelatywało się”, „wpadało się”. Takie cechy języka wprowadzają uczucie chaosu, potwornego zagrożenia i lęku o życie swoje i bliskich. Sprawia wrażenie apokalipsy. Świat wali się w obliczu totalnego kataklizmu.

Gatunek literacki

Pamiętnik z powstania warszawskiego jest prozatorską relacją o zdarzeniach, w których uczestniczył sam pisarz, Miron Białoszewski. Ma wszystkie cechy pamiętnika, jako gatunku literackiego. Zdarzenia relacjonowane są chronologicznie i mają charakter sytuacji zewnętrznych. Z jednej strony może stanowić źródło wiedzy historycznej, mimo wysokiego subiektywizmu narracji. Z drugiej zaś strony jest dokumentem osobistym traktowanym jako indywidualne spostrzeganie świata. Białoszewski-autor opowiada nie tylko o przebiegu wydarzeń, ujawnia również swoje emocje i stosunek do opisywanej rzeczywistości. Układ pamiętnika podporządkowany jest jedynie biegowi wydarzeń. W związku z tym narrator zdystansowany jest wobec kategorii czasu.