Współczesność

Periodyzacja

Po 1939 roku podział na okresy w polskiej literaturze został wyznaczony przez wydarzenia pozaliterackie. Najpierw była to druga wojna światowa, potem zmiany ustroju społeczno-politycznego. Pierwszy okres zaczyna się datą 1 września 1939, kiedy przed literaturą stanęły zupełnie nowe problemy natury zarówno politycznej, jak i filozoficzno-moralnej. Wydarzenia tego czasu zmusiły twórców do podjęcia się nowych obowiązków patriotycznych, do dokumentowania wszelkich przejawów zbrodni dokonanych przez niemieckiego okupanta. Okres drugi to dźwiganie się z ruin po zakończeniu wojny. Literatura polska podjęła wtedy bolesny rozrachunek z niedawną przeszłością i zadawała pytania o kierunek dalszego rozwoju. Okres ten trwał przez pierwszą dekadę, tj. do roku 1956, a jego cechą charakterystyczną było odwrócenie się od kultury zachodniej i obranie kierunku takiej przebudowy państwa, która miała zbliżać do systemu socjalistycznego. Cezurę stanowi tu rok 1956, w którym dokonał się zasadniczy przełom polityczny. Literatura weszła wtedy w nową fazę i z większą otwartością w poszukiwaniu drogi dalszego rozwoju zaczęła pytać o źródła odnowy życia literackiego. Sytuacja w kraju sprzyjała dokonaniu bilansu i rachunkowi sumienia twórców. Był to również czas powrotu wielu pisarzy przebywających na emigracji, a polskie wydawnictwa zaczęły publikować dzieła autorów przebywających poza granicami kraju. Kolejny okres w literaturze polskiej wyznaczył rok 1968, w którym przez kraj przebiegła kolejna fala protestu i kolejne żądania protestujących robotników. Szczególnie silny wpływ na literaturę wywarły tragiczne wydarzenia na Wybrzeżu. Ten ogólny kryzys trwał przez całą dekadę aż do 1980 roku. Doszło wtedy do najostrzejszego po wojnie konfliktu między władzą polityczną kraju a środowiskiem intelektualno-artystycznym społeczeństwa oraz aktywistami związków zawodowych. Był to czas niezależnych poszukiwań twórczych, publikowano polskich pisarzy w czasopismach emigracyjnych, a pisarzy zakazanych chętnie drukowano w dużych nakładach w obiegu podziemnym. Przełom nastąpił w 1981 roku, kiedy wprowadzono stan wojenny. Trudne odbudowywanie i porządkowanie wszystkich dziedzin życia literackiego trwa niemalże do dziś. Znaczne ożywienie nastąpiło po roku 1989. Polska weszła na drogę demokratyzacji życia i zniesienia cenzury oraz otwarcia się na Zachód i literaturę europejską. Szczególnym impulsem okazały się media, komercja oraz informatyzacja.

Lata wojny

Wydarzenia wojenne i okupacyjne w latach 1939-1945 odbiły się piętnem na twórczości artystycznej. Niemożliwa była legalna działalność literacka i wydawnicza. Nie działały żadne związki, stowarzyszenia i placówki kulturalne. Część artystów została wymordowana, część wyemigrowała, a ci, co pozostali, zmuszeni byli do organizacji życia podziemnego.

Na literaturę okresu wojny składały się dwa nurty – z jednej strony była to twórczość w warunkach konspiracyjnych, zaś drugi nurt wyznaczała rzeczywistość emigracyjna.

Literatura konspiracyjna – władze okupacyjne prowadziły politykę wynarodowienia i zniszczenia kultury polskiej. Mimo tego jednak życie kulturalne nie zamarło. Rozwijała się aktywnie konspiracyjna działalność polskiego podziemia. Działały w tym obszarze szkoły i uniwersytety, potajemnie wydawano tomiki poezji i prozy, przeprowadzano konkursy literackie, organizowano dyskusje i spotkania literackie. Wśród krajów podbitej Europy Polska była w czołówce krajów, w których wydawano czasopisma podziemne. Już rok 1941 przyniósł Antologię Poezji Współczesnej, w której znalazły się wiersze o Warszawie z pierwszych tygodni wojny, o egzekucjach ulicznych, o przeżyciach więźniów w obozach jenieckich. Obok utworów o wymowie tragicznej pojawiły się utwory o odmiennym tonie, które próbowały przezwyciężyć grozę wojenną w satyrze politycznej, np. ukazało się w Warszawie na początku wojny pismo satyryczne „Lipa”. W 1942 roku opublikowano pierwszy numer „Miesięcznika Literackiego”, w którym publikowali m.in. Wojciech Żukrowski i Kazimierz Wyka. Szczególną rolę w literaturze lat wojennych odegrało pokolenie zwane „rocznikiem Kolumbów”. To generacja ludzi urodzonych około 1920 roku. Do najbardziej znanych przedstawicieli tego pokolenia należą m.in. Krzysztof Kamil Baczyński, Miron Białoszewski, Tadeusz Gajcy, Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska, Tadeusz Borowski, Roman Bratny, Zbigniew Herbert, Tadeusz Konwicki. Wśród poetów najwybitniejszym twórcą był Baczyński. W jego utworach nie znalazły miejsca obrazy wojennych wydarzeń, strzelaniny czy egzekucji. Cechuje je niezwykła powaga i dojrzałość w apokaliptycznym ujęciu świata. Baczyński miał świadomość katastrofy, która objęła jego pokolenie. Wśród jego utworów zwraca uwagę wiersz Pokolenie.

Literatura emigracyjna – w wyniku działań wojennych wielu twórców znalazło się poza granicami kraju. Część polskich pisarzy wojna zastała na terenie np. Związku Radzieckiego. Pod redakcją Wandy Wasilewskiej zaczęli wydawać miesięcznik literacki „Nowe Widnokręgi”. Z pismem współpracowali m.in. Tadeusz Boy-Żeleński, Mieczysław Jastrun, Jerzy Putrament, Adam Ważyk i Władysław Broniewski. To tam ukazał się po raz pierwszy wiersz Broniewskiego Żołnierz polski. Zresztą wszędzie tam, gdzie walczyło wojsko polskie powstawała żołnierska poezja.

Na obczyźnie Julian Tuwim stworzył poemat dygresyjny Kwiaty polskie, wydała swoje wiersze Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, zaś Antoni Słonimski w Londynie wydał zbiór wierszy Alarm. Motyw Polaka-pielgrzyma wykorzystał Kazimierz Wierzyński, a w Strofie o rozpaczy wyraził ból i rozpacz Polaków żyjących z dala od ojczyzny.

Lata wojny pochłonęły życie wielu milionów istnień. Najdotkliwszym jednak ciosem okazały się straty wśród twórców kultury. Zmarli, zginęli lub zostali zamordowani w tym czasie, m.in. Ignacy Chrzanowski, Tadeusz Boy-Żeleński, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Juliusz Kaden-Bandrowski, Bruno Schulz, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy i Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Lata 1945-1956

Po wojnie wielu pisarzy wróciło do kraju. Wśród nich byli Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Władysław Broniewski, Konstanty Ildefons Gałczyński, Leon Kruczkowski, Gustaw Morcinek, Zofia Kossak-Szczucka, Jerzy Putrament, Marian Brandys i Seweryna Szmaglewska. W tym czasie swoją prozę obozową wydał Tadeusz Borowski. Swoje opowiadania, m.in. Proszę państwa do gazu albo U nas w Auschwitzu, wydał z innymi poetami w zbiorze Byliśmy w Oświęcimiu. Z kolei Zofia Nałkowska w swoich Medalionach poszła dalej w opisie przeżyć człowieka doświadczonego wojną. Rolę narratora zredukowała do minimum, a udzielała głosu naocznym świadkom wydarzeń obozowych.

Inny obszar stanowiła literatura o charakterze dokumentacyjnym, która zarejestrowała przeżycia Polaków z terenów wschodnich. Najważniejszym przykładem takiej literatury jest wydana w 1953 roku powieść Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Inny świat.

Okres powojenny to również szeroka dyskusja o dalszych drogach rozwoju polskiej literatury. Na pierwsze miejsce w tej polemice wychodzi powieść Jerzego Andrzejewskiego Popiół i diament z 1948 roku. Utwór ten wyrósł z niepokoju pisarza o losy nowej Polski w skomplikowanej sytuacji politycznej. Powieść tę traktuje się jako jedną z najwybitniejszych książek pierwszych lat powojennych. Na uwagę zasługuje też dramat Leona Kruczkowskiego Niemcy, w którym pokazał różne oblicza postawy człowieka sprzyjające hitleryzmowi: od fanatyzmu do złudnej apolityczności. Należy tu wspomnieć też o dramacie Jerzego Szaniawskiego Dwa teatry będącym ciekawym przykładem dyskusji o sztuce. Wprawdzie lata 1949-1956 nie były korzystne dla twórczości poetyckiej, to jednak publikowali w tym czasie tacy poeci, jak: Konstanty Ildefons Gałczyński Zaczarowana dorożka, Tadeusz Różewicz Czerwona rękawiczka czy Kazimierz Wierzyński Korzec maku. Miesięcznik „Twórczość” wydrukował opowiadanie Jerzego Skawińskiego Kanał, spopularyzowane przez film Andrzeja Wajdy pod tym samym tytułem. Z dala od kraju publikował Melchior Wańkowicz. W 1951 roku wydał w Stanach Zjednoczonych Ziele na kraterze. Osobno potoczyły się losy Czesława Miłosza, który przebywał w Stanach Zjednoczonych i we Francji. W 1951 roku odmówił powrotu i postanowił przyjąć status emigranta. W Paryżu wydał m.in. tom esejów Zniewolony umysł oraz powieść Dolina Issy, a także dwa tomy swojej poezji Światło dzienne i Traktat poetycki.

Od 1949 roku – po Zjeździe Literatów Polskich w Szczecinie – zaczął obowiązywać socrealizm, czyli podporządkowanie sztuki doktrynie partii. Powieść na przykład – zwana produkcyjniakiem – musiała ukazywać piękno, optymizm i prace przy budowie nowego świata. Przykładami takich utworów są Nr 16 produkuje Jana Wilczka czy Przy budowie Tadeusza Konwickiego. O pisarza, którzy „romansowali” z ideologią, Miłosz powiedział, że to „zniewolone umysły”.

Lata 1956-1970

Okres ten otwiera się i zamyka dwoma bardzo ważnymi wydarzeniami politycznymi, które przesądzały o rozwoju polskiej literatury. Do kraju powróciło wielu pisarzy, m.in. Zofia Kossk-Szczucka, Melchior Wańkowicz, Stanisław Młodożeniec. Światło dzienne w kraju zobaczyły utwory Teodora Parnickiego i Marii Kuncewiczowej. Ciągle nieobecny był najwybitniejszy pisarz polskiej emigracji Witold Gombrowicz, jednak jego utwory cieszyły się w kraju wielkim zainteresowaniem, a wśród nich Ferdydurke, Pornografia, Trans-Atlantyk, Dzienniki. Na emigracji kontynuował swoją twórczość Kazimierz Wierzyński, który wprawdzie był bliski powrotu do kraju, ale sytuacja polityczna Polski końca lat sześćdziesiątych zaprzepaściła tę szansę. W Paryżu wydał m.in. kilka zbiorów poetyckich, a wśród nich Sen mara i Czarny polonez. W tym okresie pojawiają się debiutujący twórcy, tacy jak Stanisław Grochowiak, Aleksander Minkowski, Marek Hłasko i Ireneusz Iredyński. Najbardziej obiecującym prozaikiem tej generacji był Marek Hłasko, który zwrócił uwagę zbiorem opowiadań Pierwszy krok w chmurach. Bujnie rozwija się twórczość poetycka. Z nową poezją wyszedł Tadeusz Różewicz, a jego dramat Kartoteka ustawił go w szeregu najwybitniejszych moralistów polskiej literatury współczesnej. Doczekały się swojej publikacji utwory Mirona Białoszewskiego Obroty rzeczy i Rachunek zaściankowy. Szybko ukazywały się jeden po drugim zbiory poezji Zbigniewa Herberta, wyciągnięte z szuflady, m.in. Hermes, pies i gwiazda. Wyszły drukiem nowe zbiory wierszy Wisławy Szymborskiej, m.in. Wołanie do Yeti i Sto pociech. Ukazały się również Psalmy Tadeusza Nowaka.

Koniec lat sześćdziesiątych zwiastował kolejnych debiutantów: Andrzeja Bursę i Ernesta Brylla. Pojawiły się tomiki wierszy Jerzego Harasymowicza, m.in. Powrót do kraju łagodności oraz cykl Madonny polskie. Swój wkład wnieśli też poeci starszej generacji, a niektórzy z nich przeżywali w latach sześćdziesiątych renesans swoich możliwości twórczych. Wśród utworów tego okresu zwracają uwagę m.in.: cykl trenów Władysława Broniewskiego Anka, tom wierszy Jarosława Iwaszkiewicza Mapa pogody i Muzyka wieczorem. Publikowała również w tym czasie swoje utwory Anna Kamieńska, np. Pod chmurami, Rzeczy nietrwałe, W oku ptaka. Chętnie publikowano w Stanach Zjednoczonych tomiki Czesława Miłosza, m.in. Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada.

U schyłku lat sześćdziesiątych toczyła się w polskiej prasie literackiej dyskusja o miejscu literatury w rzeczywistości Polski socjalistycznej. Proza po roku 1956 rozwijała się w wielu kierunkach. Jednym z nich była eseistyka, reportaż literacki oraz felietony. Wśród najwybitniejszych dzieł tego typu znajdował się esej Tadeusza Brezy Spiżowa brama, opisujący mechanizmy rządzenia w Watykanie oraz powieść Urząd utrzymana w podobnej tematyce. Wielkie pisarstwo eseistyczne uprawiał również Kazimierz Wyka. Podejmował problematykę polskiej literatury, malarstwa i obyczajowości, np. wydał książkę o Jacku Malczewskim Thanatos i Polska. Wiele wybitnych książek o kulturze antycznej i nowożytnej wydał Jan Parandowski. Wśród nich znamienite miejsce zajmuje Mitologia oraz eseje: Petrarka, Z antycznego świata czy Mój Rzym. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się również eseje historyczne Pawła Jasienicy: Polska Piastów, Polska Jagiellonów i Rzeczpospolita Obojga Narodów. Wybitne okazały się eseje archeologiczne Zenona Kosidowskiego, autora Gdy słońce było bogiem i Opowieści biblijnych. Z kolei Aleksander Krawczuk wydał w tym czasie książki prezentujące sylwetki historyczne wybitnych postaci antycznych, m.in. Gajusz Juliusz Cezar. Do znanych eseistów tego okresu należał również Gustaw Herling-Grudziński, który wydawał swoje utwory poza granicami kraju, m.in. w Rzymie i Paryżu, np. Dziennik pisany nocą. Wśród utworów literackich na czoło uplasowały się książki Melchiora Wańkowicza. Wydano jego dwa dzieła: Monte Cassino i Ziele na kraterze. Wyjątkowo wysoki poziom osiągnęła sztuka reportażu. Najwybitniejsi to Ryszard Kapuściński i Krzysztof Kąkolewski. A wśród felietonistów wybił się Krzysztof Teodor Toeplitz.

Mimo upływu lat ciągle powracano do tematyki wojennej. O doświadczeniach pokolenia Polaków pisał Roman Bratny w powieści Kolumbowie. Rocznik 20. Utwór ten składa się z trzech tomów i ukazuje walkę młodzieży warszawskiej z okupantem. W kręgu warszawskim utrzymane są również takie powieści, jak: Sława i chwała Jarosława Iwaszkiewicza, Przygody człowieka myślącego Marii Dąbrowskiej oraz Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego. W kierunku poetyki groteskowej zwrócił się Sławomir Mrożek, a jego najsłynniejsze utwory z tego kręgu to Wesele w Atomicach i Deszcz. Z kolei Stanisław Lem wyniósł na wyżyny literaturę fantastyczno-naukową. Wśród najważniejszych jego książek są Obłok Magellana, Dzienniki gwiazdowe, Solaris, Opowieści o pilocie Pirxie.

Między rokiem 1956-1970 debiutował Edward Stachura, autor poezji, opowiadań i powieści, m.in. Siekierezady. W kręgu dramaturgii polskiej znalazły się utwory Leona Kruczkowskiego Pierwszy dzień wolności i Śmierć Gubernatora oraz sztuki Sławomira Mrożka Tango i Emigranci. Pod koniec lat sześćdziesiątych wydał swój dramat Ernest Bryll Rzecz listopadowa.

Lata 1970-1989

To dwudziestolecie zamykają szczególnie ważne wydarzenia polityczne. Wystąpiły w tym czasie wyjątkowo silne komplikacje w życiu wewnętrznym naszego kraju. Doszło do konfrontacji polskiej władzy ludowej z klasą robotniczą. Z większą niż dotychczas ostrością wysunął się problem prawdomówności na łamach prasy i literatury. W takiej złożonej sytuacji ideowo-politycznej trudno było się odnaleźć wielu pisarzom. Niejasna była również polityka kulturalna, co prowadziło wielokrotnie do konfliktów między środowiskami literackimi a siłami politycznymi sprawującymi władzę. Trudny był wtedy również los polskiej literatury emigracyjnej. Nurt literatury polskiej rozwijający się poza granicami kraju mógł być wprowadzony w obieg czytelniczy na terenie Polski tylko wtedy, kiedy nie sprzeciwiał się wprost polityce ówcześnie panującej władzy.

W latach siedemdziesiątych debiutowało nowe pokolenie Polaków urodzonych po roku 1945. Szczególnie silnie rozwinął się ruch poetycki, a wśród nich takie grupy jak: warszawskie „Hybrydy”, wrocławska „Agora” i krakowska grupa „Teraz”. Pojawiło się kilka indywidualności poetyckich: Stanisław Barańczak, Ewa Lipska, Józef Baran, Rafał Wojaczek, Julian Kornhauser, Erwin Kruk i Adam Zagajewski. Osobne miejsce zajęła twórczość Edwarda Stachury. Wydał wtedy zbiór opowiadań Się i tom Wszystko jest poezja. W 1980 roku Czesław Miłosz został uhonorowany Literacką Nagrodą Nobla. W tym samym roku umarł wybitny twórca Jarosław Iwaszkiewicz. W latach poprzedzających jego śmierć ukazały się Noc czerwcowa oraz Podróże do Włoch i Podróże do Polski. Swoją obecność zaznaczyła również Halina Auderska, wydając w 1973 r. powieść Ptasi gościniec. W tym okresie wiele jest prób powrotu i rozliczenia polskiej przeszłości powojennej. W przekonaniu, że bez autentycznej refleksji nie może dokonać się akt oczyszczenia polskiej literatury, ukazała się poza cenzurą powieść Tadeusza Konwickiego Mała apokalipsa, ukazująca absurdy życia w Polsce Ludowej. Jest on również autorem powieści o młodzieńczej miłości Kronika wypadków miłosnych.

Z kręgu nurtu chłopskiego należy wymienić wybitne powieści Edwarda Redlińskiego Awans i Konopielka oraz Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu. W latach osiemdziesiątych doczekał się druku esej historyczny Pawła Jasienicy Rozważania o wojnie domowej. Coraz częściej pojawiały się utwory z kręgu chrześcijańskiego, a wśród nich poezja księdza Jana Twardowskiego, np. Znaki ufności i Zeszyt w kratkę oraz poezja Karola Wojtyły. Swój nowy tom wierszy wydał Zbigniew Herbert Pan Cogito.

W poezji młodszych autorów pojawił się pesymizm i poczucie absurdalności. Szczególną postawę buntownika i szydercy przyjął poeta Rafał Wojaczek.

W 1977 roku Artur Sandauer wydał kolejną edycje cyklu Poeci czterech pokoleń, którą wzbogacił o twórczość Białoszewskiego, Szymborskiej, Herberta, Śliwiaka i Brylla. Osobną kartę w dziejach polskiej literatury współczesnej stanowią utwory z okresu stanu wojennego, to jest z lat 1981-1983. Wśród utworów prozatorskich zwraca uwagę powieść Marka Nowakowskiego Raport o stanie wojennym. Jest ona rejestracją zachowań ludzi podczas ulicznych manifestacji.

Nastąpił rozkwit liryki patriotycznej. Stan wojenny okazał się bolesnym doświadczeniem dla wielu młodych poetów. Wśród nich za prawdziwego barda czasów stanu wojennego uważa się Jacka Kaczmarskiego. Jego wiersz-piosenka Mury stała się swoistym hymnem narodowym politycznej opozycji. Wszystkie utwory Kaczmarskiego nadawano w radiu Wolna Europa. W nurcie literatury stanu wojennego wydał swój zbiór Raport z oblężonego miasta Zbigniew Herbert. Dokonał w nim poeta rozrachunku z epoką stalinizmu i sowiecką agresją.

Po roku 1989

W roku 1989 nastąpił faktyczny upadek komunizmu w Polsce. Po raz pierwszy w dziejach odbyły się wolne wybory do Sejmu i Senatu. Została zniesiona cenzura i od tej pory przestał istnieć podział na literaturę oficjalną (legalną) i podziemną (konspiracyjną).

W 1996 r. Wisława Szymborska staje się kolejną polską Noblistką. W tym samym roku znalazły się w księgarniach Dzienniki Stefana Kisielewskiego.

W latach dziewięćdziesiątych pojawiło się wielu młodych i obiecujących literatów. Wśród poetów mówi się o Marcinie Świetlickim, Marcinie Baranie, Krzysztofie Koehlerze, Wojciechu Wenclu, Jacku Podsiadle czy Adamie Wiedemannie . W gronie młodych prozaików, o których się mówi i pisze współcześnie, jest Olga Tokarczuk, Andrzej Stasiuk, Magdalena Tulli, Manuela Gretkowska, Dorota Masłowska czy – ostatnio bardzo popularny – Jacek Dehnel. Swoje powieści wydają też pisarze starsi, jak Myśliwski (Widnokrąg, Traktat o łuskaniu fasoli), Stefan Chwin (Hanemann, Esther, Żona prezydenta), Edward Redliński (Krfotok, Telefrenia) czy Włodzimierz Odojewski (Oksana).

Pokolenia literackie po 1939 roku

W literaturze tego okresu daje się wyodrębnić grupy pisarzy połączonych wspólnym przeżyciem pokoleniowym.

Rozpoczyna je pokolenie Kolumbów, pisarzy urodzonych około 1920 roku. Do ich przedstawicieli zalicza się Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego, Andrzeja Trzebińskiego, Zdzisława Stroińskiego, Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza. Pokolenie to było przeświadczone o wyjątkowości swojego tragicznego losu. Druga wojna światowa stała się dla nich traumatycznym przeżyciem i głębokim kryzysem wszelkich wartości .

Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych wyłoniła się grupa pisarzy, którzy początkowo zafascynowali byli wprowadzeniem systemu socjalistycznego. Pokolenie to nosi nazwę pokolenia „Pryszczatych”. Należeli do nich Bohdan Czeszko, Roman Bratny, Tadeusz Konwicki, Jacek Bocheński, Wiktor Woroszylski.

Kiedy doszło do rozruchów społecznych w 1956 roku zakończyli oni swoją działalność, a na ich miejsce pojawili się debiutanci. To pokolenie „Współczesności”. Nazwa wzięta została od tytułu czasopisma „Współczesność”, na łamach którego drukowali swoje utwory. Debiutowali wtedy m.in. Ernest Bryll, Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Edward Stachura, Stanisław Grochowiak, Jerzy Harasymowicz, Jarosław Marek Rymkiewicz.

Kiedy miały miejsce wypadki z grudnia 1970 roku w literaturze pojawiło się pokolenie tak zwanej „Nowej Fali”: Ewa Lipska, Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski. Nawiązywali oni do poezji lingwistycznej, krytykowali językowe stereotypy, atakowali totalitaryzm.

Urodzeni w latach pięćdziesiątych stworzyli nowy nurt – pokolenie 1976, dla których przeżyciem pokoleniowym stały się strajki robotników z 1976 roku oraz stan wojenny. Do przedstawicieli tego pokolenia należą przede wszystkim Tomasz Jastrun, Jan Polkowski czy Bronisław Maj.

Po ’89 roku wokół czasopisma „bruLion” zawiązało się pokolenie „bruLionu”, do którego należeli Marcin Świetlicki, Jacek Podsiadło, Robert Tekieli, Manuela Gretkowska czy Marcin Baran. To na łamach tego czasopisma zaczęła się toczyć dyskusja młodych poetów wokół poetyk i tradycji literackiej. Później ukuto określenia, które łatwo dzieliły młodych poetów na „barbarzyńców” i „klasyków”.

Osobną grupę tworzą pisarze, którzy nie utożsamiali się z żadnym pokoleniem. Swoją twórczością wyrażali raczej bunt przeciwko normom i krytykę skostniałego systemu. Wielu z nich już za życia stało się legendą, przez krytyków określani mianem „kaskaderów literatury”: Marek Hłasko, Andrzej Bursa, Edward Stachura, Rafał Wojaczek.

Bibliografia przedmiotowa

• E. Balcerzan, Poezja polska w latach 1939-1965, cz. I i II, Warszawa 1984.
• M. Danilewicz Zielińska, Szkice o literaturze emigracyjnej, Wrocław 1992.
• L. Eustachiewicz, Dramaturgia współczesna: 1945-1980, Warszawa 1985.
• Literatura wobec wojny i okupacji, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
• J. Święch, Literatura polska w latach II wojny światowej, Warszawa 2002.
• P. Śliwiński, P. Czapliński, Literatura polska 1976-1998, Kraków 1999.