Medaliony - Geneza utworu i znaczenie tytułu

Geneza utworu

Medaliony to cykl ośmiu opowiadań powstałych w 1946 roku. Zofia Nałkowska pracowała w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich i jako członek tej komisji rozmawiała ze świadkami zbrodni, którym udało się przeżyć koszmar wojny, zwiedzała miejsca kaźni i stąd Medaliony to nie tylko zwykłe opowiadania, ale utwory mające charakter reporterski, w których głos oddała świadkom i uczestnikom tych tragicznych wydarzeń. W skład cyklu wchodzą następujące opowiadania: Profesor Spanner, Dno, Kobieta cmentarna, Przy torze kolejowym, Dwojra Zielona, Wiza, Człowiek jest mocny, Dorośli i dzieci w Oświęcimiu.

Znaczenie tytułu i motta

Medalion to ozdoba wykonana często z drogiego kruszcu, w kształcie płaskiego, owalnego lub okrągłego pudełeczka, w którym umieszcza się fotografię lub inną, bliską sercu pamiątkę. To również fotografia umieszczona na cmentarnym pomniku mająca bronić naszą pamięć przed zapomnieniem osoby, która już odeszła.

Zofia Nałkowska zatytułowała swój cykl Medaliony, dlatego że są one pomnikiem wystawionym wszystkim ofiarom hitleryzmu. Wśród tych ofiar byli m.in. ludzie nauki, politycy, nauczyciele, księża, aktorzy, sportowcy będący chlubą swoich narodów, ale pisarka upamiętniła w swym utworze zwykłych, przeciętnych, szarych ludzi, bo uważała ich za nie mniej ważnych od tych ze znanymi nazwiskami. W ten sposób uchroniła te bezimienne ofiary przed zapomnieniem.

Nałkowska nie komentuje przedstawionych wydarzeń, a jej odautorski komentarz jest wyodrębniony i funkcjonuje jako motto utworu:

Ludzie ludziom zgotowali ten los.

To tylko jedno zadanie, ale zdanie, z którego bije przerażająca prawda, bo przecież Niemcy byli ludźmi, ale to im nie przeszkodziło, by zgotować piekło na ziemi innym ludziom, bo inni, według nich, byli gorsi, ponieważ nie płynęła w ich żyłach nordycka krew. Motto jest najbardziej wymownym komentarzem do faktów, które przedstawili świadkowie hitlerowskich zbrodni.