Maria Konopnicka

Maria Konopnicka urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Dzieciństwo i młodość spędziła w Kaliszu. W wieku dwudziestu lat została żoną ziemianina Jarosława Konopnickiego, z którym miała ośmioro dzieci. Po upadku powstania styczniowego sprzedała majątek pod Łęczycą i przeniosła się do Warszawy, gdzie publikowała, zajmowała się wychowaniem dzieci, samokształceniem, udzielała korepetycji i działała w konspiracji. Później przebywała za granicą w różnych państwach europejskich. W 1903 roku dostała w dowód uznania „dar narodu” – dworek w Żarnowcu koło Krosna. Pisarka bardzo wszechstronna: pisała liryki, poematy, dramaty, nowele, zajmowała się publicystyką i krytyką literacką.

W pracy literackiej chętnie podejmowała problematykę społeczną, np. w Obrazkach ukazała nędzę środowiska chłopskiego i robotniczego. Podobnie jak Lenartowicz, nawiązywała chętnie do kultury ludowej. Była autorką licznych książek dla dzieci.

Najbardziej znane utwory Marii Konopnickiej:

• Rota – wiersz z 1908 roku. Był protestem Konopnickiej na ustawę rządu pruskiego o akcji wywłaszczenia Polaków z ziemi oraz wyraz sprzeciwu wobec germanizacyjnej polityki zaborcy. Wiersz spopularyzowany został dzięki temu, że Feliks Nowowiejski skomponował do niego muzykę. Od 1910 roku śpiewana na obchodach rocznicowych pod Grunwaldem. Kandydowała do roli hymnu narodowego.
• Obrazki – cykl utworów zbliżonych do wierszowanych noweli, pisanych jedenastozgłoskowcem. Fabuła skupia się wokół realiów życia współczesnego poetce i dotyka problemów bezdomności oraz nędzy ludzi wykorzystywanych ekonomicznie w społeczeństwie kapitalistycznym. Utwory zgromadzone w Obrazkach mają charakter synkretyczny, są z pogranicza rodzajów literackich, ale wszystkie mają podobną kompozycję z wyraźnie zaznaczoną pointą.
• Imagina – poemat dygresyjny z 1913 roku. Składa się z dwudziestu jeden pieśni. Nawiązuje do tradycji romantycznej i jest podobny do utworu Juliusza Słowackiego Beniowski. Jest jednak bliski symbolizmowi. Pod postacią głównego bohatera i jego fascynacji Imaginą ukryte jest w symboliczny sposób credo pisarki: refleksje o roli poezji oraz osobiste przemyślenia. Poemat Imagina jest syntezą fantastyki baśniowej i realizmu, satyryczną krytyką szlachty i Kościoła.
• Na fujarce – cykl liryków z 1883 roku stylizowanych na piosenki ludowe, uznany za najcenniejsze osiągnięcie Konopnickiej w tej dziedzinie literackiej. Jest skarbnicą folkloru, wiejskiego obyczaju i legend.
• Pan Balcer w Brazylii – poemat epicki z 1910 roku. Utwór złożony z sześciu pieśni, w których opiewa się tułacze losy chłopów wygnanych z ojczystej ziemi z powodu nędzy i prześladowania zaborców.
• Cykl nowel Na Drodze z 1893 roku to ujawnienie indywidualnego kunsztu narracji i kompozycji Konopnickiej. Zawiera kilka najbardziej znanych nowel, a wśród nich Mendel Gdański, Nasz szkapa.
• Mendel Gdański – nowela napisana jako odzew na apel Orzeszkowej w sprawie szerzącej się fali antysemityzmu. Bohaterem jest żydowski rzemieślnik, który jest polskim patriotą kochającym Warszawę. Nowela ukazuje tragedię przedstawiciela mniejszości narodowej, który został odrzucony przez okoliczną społeczność.
• Nasza szkapa – utwór mający formę wspomnień kilkunastolatka. Jest dramatem nędzy i śmierci. Ciekawostką tej noweli jest stylizacja na mowę chłopięcą.
• Miłosierdzie gminy – nowela ze zbioru Ludzie i rzeczy z 1898 roku. W tragicznym tonie przedstawione jest „miłosierdzie” drobnych właścicieli ziemskich. Utwór porusza bowiem zwyczaj oddawania bezdomnych starców pod opiekę farmerom za opłatę ustaloną na licytacji.

Konopnicka zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie.