Miłosierdzie gminy - Informacje wstępne

Geneza utworu

Miłosierdzie gminy to jedna z najdojrzalszych nowel pisarki. Jej geneza to osobiste doświadczenia Konopnickiej z pobytu w Szwajcarii oraz świadectwa lektury korespondencji od przyjaciół, zwłaszcza T.T. Jeża.

Znaczenie tytułu

Tytuł noweli jest przewrotny. Składa się nań bowiem zestawienie dwóch rzeczowników, które, jak dowodzi utwór, nie mogą iść w parze. Owo spodziewane „miłosierdzie” urzędników gminnych okazuje się bowiem w istocie wynaturzeniem, karykaturą, a jego konsekwencją jest faktyczne zezwierzęcenie człowieka. Słowa zawarte w tytule przewijają się przez nowelę, wielokrotnie przez narratora podkreślane. Ich ogólny wydźwięk jest gorzką ironią i ucieleśnieniem zakłamania, fałszu, chęci zysku, a nie, jak mogłoby się wydawać, humanitaryzmu i godności.