Motyw arkadii - Motyw arkadii w literarturze

Horacy Beatus ille qui procul negotiis

Horacy opisuje arkadyjską krainę. Szczęśliwy jest ten, kto może zaznać w niej życia. Autor dostrzega zalety obcowania z przyrodą:

Jak miło spocząć, kędy rośnie stary dąb,

Gdzie trawa bujna aż po pas.

Gdzie bieży nurt, ujęty w brzegów stromy zrąb,

Gdzie ptasząt skargą dźwięczy las,

Gałązki szemrzą, woda z szumem płynie hen,

A człeka wabi błogi sen!

Opisuje piękno wiejskiej krainy, radość płynącą z pracy, szczęście wynikające ze zorganizowanego życia. Czas upływa na przyjemnych zajęciach: zbieraniu miodu, zrywaniu owoców, strzyżeniu owiec czy polowaniu. Po wykonaniu pracy, przychodzi czas na odpoczynek w domu. Poeta wychwala taki sposób życia. Uważa, że wieś to oaza spokoju, tu wszystko smakuje lepiej.

Jest to epod, czyli jeden z utworów politycznych, który pisany był w związku z wojnami. Rada dla Rzymian była taka, żeby płynęli w poszukiwaniu Wysp Szczęśliwych. Horacy zaprezentował arkadię ziemską.

Jan Kochanowski Pieśń świętojańska o Sobótce

Jest to cykl dwunastu pieśni, z których wyłania się sielankowy obraz wsi. Ludzie są szczęśliwi, zbierają obfite plony, ziemia daje im pożywienie. Mogą korzystać z życia i cieszyć się nim, bo właśnie natura zapewnia im byt.

Krajobraz jest przyjemny dla oka: pasterze przygrywają, widać lasy, jest ciepło.

Życie ziemianina jest spokojne i wesołe. Wieś kojarzy się ze szczęśliwą krainą, arkadią. Daje wiele możliwości: pracę, rozrywkę, niezmącony spokój i bezpieczeństwo. Ludzie są pobożni i uczciwi.

Utwór jest pogodny, wychwala życie na wsi, przedstawia wiele zalet takiego życia – mieszkańcy czerpią radość z pracy, plonów, kontaktu z naturą. Inne zawody nie dają takiego szczęścia.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

Litwa to obszar arkadyjski, przepełniony spokojem, to raj na ziemi. Współtworzą go: dwór w Soplicowie, karczmy, sad, ruiny zamku Horeszków, zagajnik.

Światem tym rządzi harmonia i porządek. Ziemia daje wiele plonów, rośliny są bujne, a mieszkańcy żyją w zgodzie z naturą. Dostosowują oni swoje prace i rozrywki do pór roku. Przyroda jest jakby wyznacznikiem ich trybu życia. Występuje też zależność między nią a odczuciami mieszkańców np. burza to sytuacja grozy.

Centrum stanowi Soplicowo, jest to miejsce pełne uroku i ściśle związane z tradycją i polskością. Pomaga więc przeżyć każdą trudną chwilę, stanowi zupełne przeciwieństwo hałaśliwego Paryża. Soplicowo podsyca wiarę i zapewnia poczucie spokoju: każdy członek społeczności zna swoje miejsce, istnieją też ustalone sposoby zachowań.

Świat ten jest wyidealizowany, zawiera elementy baśniowe. Jednak jest to realne życie ziemskie, a nie sakralna przestrzeń.

Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem

Krajobraz w okolicach Niemna budzi skojarzenie z arkadią. Opisy przyrody ukazują jej piękno, siłę, nieprzemijalność i cykliczność. Natura jest pełna spokoju i harmonii. Orzeszkowa wlicza przyrodę w sferę sakralną. Przy brzegu rzeki znajdują się mogiły, jest więc ona symbolem przemijania, ale również świadczy o ciągłości tradycji. Niemen istniał kiedy Jan i Cecylia zakładali ród, był też świadkiem walk powstańczych. Woda jest znakiem początku istnienia oraz płodności i witalności.

Orzeszkowa tak opisuje przyrodę:

Dzień był letni i świąteczny. Wszystko na świecie jaśniało, kwitło, pachniało, śpiewało. Ciepło i radość lały się z błękitnego nieba i złotego słońca; radość i upojenie tryskały znad pól porosłych zielonym zbożem; radość i złota swoboda śpiewały chórem ptaków i owadów nad równiną w gorącym powietrzu, nad niewielkimi wzgórzami, w okrywających je bukietach iglastych i liściastych drzew.

Mieszkańcy Bohatyrowicz są szczęśliwi, śpiewają, praca daje im satysfakcję, opiekują się

grobem Jana i Cecylii. Ich życie jest nieodłącznie związane z przyrodą. Ma ona tutaj duży związek z tradycją, świętością, przemijaniem i odnawialnością. Kontrastuje z tym życie rodziny Korczyńskich, zwłaszcza hipochondrycznej Emilii czy egoistycznego Zygmunta. Życie na salonach nie daje im poczucia szczęścia i spełnienia w życiu.

Konstanty Ildefons Gałczyński Prośba o wyspy szczęśliwe

Podmiot liryczny to zakochany mężczyzna, który zwraca się do swej wybranki z prośbą o zabranie go do cudownej krainy. Wyspy szczęśliwe to miejsce, w którym panują wieczna radość i niezmącony spokój. Taki stan można osiągnąć poprzez zdobycie uczucia – podmiot prosi o wyspy szczęśliwe, czyli o miłość. Właśnie ona pozwoli na stworzenie sobie własnej arkadii i cieszenie się życiem. Kobieta stanie się przewodniczką po tym miejscu, a miłość dostarczy szczęścia tak samo wielkiego, jakie przyniosłaby mitologiczna kraina.

Inne przykłady literackie:

• Teokryt bukoliki np.: Pasterze, Koźlarz i pasterz, Żeńcy, Pieśni pasterskie, Cyklop (źródło motywu);
• Wergiliusz Bukoliki; Georgiki (jw.);
• Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego (idylliczny portret życia ziemianina);
• Jan Kochanowski Na dom w Czarnolesie (dom ostoją szczęścia);
• Szymon Szymonowic Sielanki (odwołania do Teokryta);
• Szymon Zimorowic Roksolanki (życie pasterskie);
• Franciszek Karpiński Laura i Filon (spotkanie kochanków – konwencja sielanki);
• Kazimierz Brodziński Wiesław. Sielanka krakowska w pięciu pieśniach (sielanka);
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (sielankowy portret życia w polskim dworku; Nawłoć);
• Bruno Schulz Sklepy cynamonowe (dzieciństwo jako powrót do arkadii);
• Krzysztof Kamil Baczyński Niebo złote ci otworzę… (tęsknota za krainą szczęścia);
• Czesław Miłosz Dolina Issy (mit idyllicznej krainy dzieciństwa).