Motyw emigracji - Motyw emigracji w literaturze

Adam Mickiewicz Sonety krymskie

To cykl 18 utworów powstałych w czasie wyjazdu na Krym. Mickiewicz odbył tę podróż, przebywając na zesłaniu po procesie filomatów. Jednym z najbardziej znanych sonetów cyklu jest ten o tytule Stepy akermańskie. Tu podmiot liryczny to Litwin, który staje sam wobec ogromu „suchego oceanu”. Potęga przyrody budzi w nim początkowo zachwyt, później zaś, gdy zapada zmrok, w wędrowcu pojawia się niepokój. Zawodzą go zmysły, zaczyna szukać czegoś, co w tej przestrzeni byłoby mu choćby odrobinę znajome. Pielgrzym zwraca uwagę na każdy szmer, rodzi się więc nadzieja na to, że gdzieś w oddali zabrzmi „głos z Litwy”. Jest jednak tylko cisza i rozczarowanie, że „nikt nie woła” poety spragnionego widoku ojczyzny.

Cyprian Kamil Norwid Moja piosnka (II)

Utwór przedstawia uczucia podmiotu w konwencji liryki bezpośredniej. Bohater pełen jest tęsknoty za ojczystym krajem. Mówi o nim przy użyciu symboli – ikon polskości, takich jak podnoszony z ziemi okruch chleba i „gniazdo bocianie”. Polska staje się tu miejscem wyidealizowanym, gdzie wciąż żyją i cenione są takie wartości, jak religijność, „uszanowanie dla darów nieba”, prostolinijność, niewinność czy wreszcie troska o drugiego człowieka. Konstrukcja anaforyczna podkreśla ogrom nostalgii i zarazem odzwierciedla siłę, z jaką powracają wspomnienia sprzed emigracji. Podmiot mówi o swej tęsknocie Bogu, to Jemu ją powierza i w Nim próbuje szukać wsparcia.

Antoni Słonimski Smutno mi, Boże

Wiersz jest nawiązaniem do Hymnu Juliusza Słowackiego, jego tytuł zaś to kryptocytat.. Tekst opisuje przeżycia poety wracającego z wygnania do ojczyzny. Tu smutek więc spowodowany jest nie opuszczeniem ukochanych miejsc, a powrotem do nich. Podmiot czuł się bezpieczny poza granicami Polski, gdzie nikt nie deprecjonował go z powodu żydowskiego pochodzenia. Bohater doświadcza udręki, ponieważ darzy ojczyznę „żarliwą miłością”, której nie umie i nie chce się wyrzec.

Sławomir Mrożek Emigranci

Tytułowi bohaterowie dramatu to AA i XX, którzy mieszkają w bliżej nieokreślonym kraju Europy Zachodniej. AA to intelektualista przebywający na emigracji z powodów politycznych, jego towarzysz zaś wyjechał w celach zarobkowych. Różnice w pochodzeniu społecznym mężczyzn to przyczyna konfliktów. Robotnik jest posądzany o niewolniczą mentalność, sam zaś próbuje materialnie wykorzystać inteligenta. W swoim utworze Mrożek ukazuje poniżenie, jakie staje się udziałem polskich uchodźców. Tragizm obydwu mężczyzn polega na niemożności powrotu do kraju – bądź z powodów finansowych, bądź też w obawie przed prześladowaniem. Nie bez znaczenia jest też fakt, że intelektualista nie podejmuje się za granicą pracy fizycznej, gdyż czuje, iż byłoby to dla niego ujmą. W finale wygłasza on monolog, w którym próbuje wzbudzić w sobie i swym towarzyszu nadzieję, robotnik jednak już go nie słucha, ponieważ śpi. To, co nastąpi po obudzeniu się bohatera, pozostaje wielką niewiadomą.

Janusz Głowacki Antygona w Nowym Jorku

Sztuka nawiązuje do dramatu Sofoklesa, występuje w niej bowiem również kobieta, która postanawia pochować człowieka wykluczonego ze społeczeństwa. Akcja dramatu rozgrywa się w czasach współczesnych, w amerykańskim mieście, w parku wśród bezdomnych. Anita – Antygona XX wieku – jest Portorykanką, również bez stałego miejsca zamieszkania. Inni bohaterowie to Sasza – Rosjanin – i Pchełka – Polak. Utwór obnaża hipokryzję władz, próbujących rozwiązać kwestię bezdomności emigrantów.

Inne przykłady literackie:

• Biblia (wygnanie jako kara dla Izraela);
• Adam Mickiewicz Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (spory polityczne wśród polskiej emigracji), Pan Tadeusz (tęsknota za Litwą);
• Juliusz Słowacki Hymn, Do matki (tęsknota za ojczyzną);
• Henryk Sienkiewicz Latarnik (nostalgia), Za chlebem (emigracja zarobkowa);
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (powrót z Baku do Polski);
• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka (córka polskiego emigranta, wychowana w Rosji);
• Kazimierz Wierzyński Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny (nostalgia);
• Jan Lechoń Aria z kurantem (jw.);
• Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk (negatywny obraz środowisk polonijnych w Argentynie);
• Czesław Miłosz Rodzinna Europa (refleksje z podróży);
• Manuela Gretkowska My zdies’ emigranty (ironia; zapis refleksji młodych emigrantów);
• Kiran Desai Brzemię rzeczy utraconych (emigrantka z Indii w USA).