Motyw Maryi - Motyw Maryi w literaturze

Bogurodzica

Pierwsza zwrotka to prośba do Matki Boskiej o wstawiennictwo – pomoc w osiągnięciu przychylności Boga:

Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spu<ś>ci nam.

Kyrieleison.

Wierni (ogół modlących się) zwracają się bezpośrednio do „Bogurodzicy, dziewicy” – matki Chrystusa. Określona zostaje jako wielbiona i wychwalana przez Boga („Bogiem sławiena”), wybrana („zwolena”). Widoczne jest nawiązanie do niepokalanego poczęcia.

Bogurodzica nawiązuje treścią do motywu deesis, ludzie modlą się m.in. za pośrednictwem Matki Boskiej do Jezusa Chrystusa i do Boga. Utwór jest związany z kultem Matki Boskiej – wierni dostrzegają jej dobroć i łaskawość. Wierzą, że prośby do niej skierowane zostaną wysłuchane, że uzyskają pomoc w zyskaniu i zesłaniu łask.

Jacopone da Todi (?) Stabat Mater Dolorosa

Utwór przedstawia Marię jako cierpiącą matkę stojącą pod krzyżem. Kobieta patrzy na umierającego syna i płacze. Wielokrotnie zostaje podkreślony jej smutek: „Jakże w duszy jest zmartwiona, zasmucona, zachmurzona”, „Jakże smutnej i strapionej Matce tej Błogosławionej jednorodzonego mieć”. Podmiot liryczny stwierdza, że tak przejmująca scena musi w każdym człowieku wywołać ból i współczucie. Tym bardziej, że matka musiała patrzeć na wiele przykrych scen: biczowanie, niesienie krzyża, a w końcu śmierć. Maria myśli czule o swoim dziecku, jednak widzi „słodkie swe Rodzone” w tak bolesnych sytuacjach. Podmiot liryczny chce ulżyć „Pannie z Panien Najjaśniejszej” w cierpieniu, jest gotów sam płakać i odczuwać ból. Utwór jest związany z kultem Matki Bożej, poezją dolorystyczną. Miał duży wpływ na rozpowszechnienie się motywu matki opłakującej syna pod krzyżem.

Krzysztof Kamil Baczyński Modlitwa do Bogarodzicy

Adresatką wiersza jest Matka Boska. Występuje zbiorowy podmiot liryczny – żołnierze walczący za ojczyznę. Maria jest przedstawiona jako ta, która kiedyś towarzyszyła Chrystusowi, teraz zostaje poproszona o pomoc w zmaganiach wojennych. Żołnierze chcą umierać – milcząc, tak dzielnie, jak znosił swoje męki Jezus. Podmiot liryczny podkreśla czystość Marii, z tego powodu prosi o czystość swojego sumienia, która pomoże w godnej walce. Żołnierze oczekują też pomocy w zachowaniu odwagi i waleczności. Matka zostaje określona wieloma porównaniami: „Któraś była muzyki deszczem,
a przejrzysta jak świt i płomień”, „jesteś jak nad czarnym lasem blask”… Podkreśla to wyraźniej jej istotę i znaczenie dla ludzkości. Matka Boska ma też być nauczycielką współczesnych Baczyńskiemu matek. Jej zadaniem jest pokazanie, że taki ból można przetrwać. Tylko ona może nauczyć jak cierpieć, bo straciła jedynego syna, który przeżywał wiele upokorzeń. Utwór nawiązuje więc do motywu matki boleściwej. Samo zawarcie „Bogarodzicy” w tytule podkreśla ludzki wymiar cierpienia matki Jezusa. Maria zostaje przedstawiona jako postać niezwykle ważna dla chrześcijan – pocieszycielka, powierniczka, ta do której można się zwrócić o pomoc.

Tadeusz Gajcy Modlitwa żołnierska

Podmiot liryczny postrzega Marię jako łagodną matką Chrystusa. Jednak zmaganie z wojną zmusza do próśb o siłę, zmiłowanie, łaskę i błogosławieństwo. Walczący proszą o wysłuchanie wszystkich słów, które kierują do Matki Boskiej. Najbardziej zależy im na skutecznej walce:

Różowe dni
z płonących trocin –
natchnij skutecznym lotem
pocisk.

Chcą zwyciężyć, pokonać wroga. Wierzą, że Maria, jako kobieta niezwykła, jest w stanie obdarzyć ich mocą, zapewnić przychylność Boga. Jednak i oni mogą być dla niej oparciem, zależy im na zrozumieniu ich postępowania, przeżyć.

Matka Boska po raz kolejny jest powierniczką, ma zapewnić pomoc.

Jan Twardowski List do Matki Boskiej

Podmiot liryczny opowiada Maryi o przyziemnych sprawach – o Polsce i pięknie jej przyrody. Nie zwraca się z żadnym konkretnym problemem, Maria jest dla niego osobą niezwykłą, dlatego chce się z nią podzielić nawet takimi błahostkami. Nie może jej zobaczyć, a chce mieć pewność, że jego słowa do niej dotarły. Jest pewien, że ona istnieje, bo czasem wydaje mu się, że słyszy jej szept.

Jest to dowód wrażliwości i religijności człowieka.

Inne przykłady literackie:

• Legenda o świętym Aleksym (Matka Boska udzielająca pomocy)
• Lament świętokrzyski (matka cierpiąca po stracie syna)
• Kwiatek czysty, smutnego sierca ucieszenie... (Maryja jako pocieszycielka)
• Kasper Twardowski Pochodnia miłości Bożej (rola Matki Boskiej)
• Franciszek Dionizy Kniaźnin Do najświętszej Panny (Matka Boska zasiadająca na tronie, stosunek ludzi do niej)
• Adam Mickiewicz Hymn na dzień Zwiastowania Najświętszej Panny Maryi (wychwalenie cnót Maryi, Zwiastowanie), Słowa Panny (rola Maryi w zbawieniu)
• Cyprian Kamil Norwid Do najświętszej Panny Maryi (parafraza Litanii Loretańskiej), Psalm w Hebronie (Magnificat, przekład)
• Kazimiera Iłłakowiczówna O Matce Boskiej (tajemnicza natura Matki Boskiej)
• Edward Leszczyński Madonno! (Zwiastowanie)
• Józef Andrzej Frasik Matka Boża w kościółku u lip (Matka Boska zawsze gotowa wysłuchać człowieka)
• Ewa Szelburg-Zarembina Matka i Syn (Matka darzona miłością syna)
• Jan Dobraczyński Cień ojca (Maryja jako zwyczajna kobieta, jednak cierpliwa, łagodna i pokorna)