Motyw rzeczy - Motyw rzeczy w literaturze

Mitologia grecka, puszka Pandory

Puszka Pandory okazała się przedmiotem przysparzającym człowiekowi kłopotów. Kobieta otrzymała w posagu szczelnie zamkniętą szkatułkę. Ciekawość sprawiła, że została ona otwarta, a na świat wydostały się wszystkie nieszczęścia i choroby. Na dnie puszki znajdowała się jednak nadzieja. Był to symbol wielu trudności i problemów. Współcześnie oznacza również nieprzewidzianą sytuację, która wymyka się spod kontroli i jest trudna do opanowania. W tym wypadku człowiek sam decyduje o przedmiocie, o tym, co chce z nim zrobić. Gdyby nie ciekawość, szkatułka nie wyrządziłaby żadnych szkód.

Molier Skąpiec

Dla Harpagona najważniejszym przedmiotem jest szkatułka, w której przetrzymuje pieniądze. Majątek jest dla niego bardzo istotny – zakopuje tę skrzynkę w ogrodzie, żeby była bezpieczna i żeby nikt nie mógł mu jej zabrać. Gdy Strzałka kradnie szkatułkę, w celu zaniechania małżeństwa Harpagona z Marianną, skąpiec wpada w szał. Zgadza się na wszystko pod warunkiem odzyskania kosztowności.

Otaczanie przedmiotu tak wielką opieką i przemawianie do niego to oznaki szaleństwa. Harpagon to człowiek objęty manią bogacenia się, materialista, przekładający pieniądze nad miłość do dzieci, ich szczęście.

Henryk Sienkiewicz Latarnik

Dla głównego bohatera książka okazała się przedmiotem zakłócającym szczęście. Skawiński, który przez długi czas wędrował po świecie, w końcu znalazł miejsce pełne spokoju. Mężczyzna dobrze wywiązywał się ze swoich obowiązków, codziennie zapalał latarnię. Jednak gdy z polskiego towarzystwa przyszła paczka z książkami, Skawiński zapomniał o wszystkim – zatracił się w lekturze Pana Tadeusza. Gdy zobaczył tekst w języku ojczystym, doznał wielkiego wzruszenia, przypomniała mu się Polska.

Pogrążenie w lekturze przyczyniło się do rozbicia łodzi i utraty pracy przez latarnika. Jego reakcja na książkę to nie tylko oznaka nieuwagi, lecz także patriotyzmu i tęsknoty za krajem.

Stanisław Wyspiański Wesele

W Weselu pojawia się wiele symbolicznych przedmiotów, m.in.: złoty róg (symbol walki, zapowiedź powstania i wygranej), czapka krakowska z pawim piórem (symbol wartości materialnych), dzwon Zygmunta (symbol świetności Polski), złota podkowa (symbol szczęścia), kaduceusz (laska błazeńska, oznaka przywództwa narodowego). Wszystkie te przedmioty mają wpływa na losy człowieka lub określają go. Zgubienie części z nich to skazanie się na niepowodzenie, zainteresowanie innymi to oznaka oddania się niewłaściwym wartościom. Jasiek gubi róg, a tym samym zaprzepaszcza szansę na odzyskanie wolności. Wybiera sprawy błahe, gdyż schyla się po czapkę z piórem. Również podkowa zostaje zagubiona przez Wernyhorę, a następnie schowana przez Gospodynię. Nie może to przynieść nic dobrego –jest tożsame z zabraniem szczęścia, a nawet może świadczyć o klęsce. Kaduceusz natomiast zostaje wręczony Dziennikarzowi, który nie nadaje się na przywódcę. Przedmioty te nawiązują do tematyki patriotycznej, mają charakter przenośny. Są jednym z elementów dramatu symbolicznego, jakim jest Wesele.

Oscar Wilde Portret Doriana Graya

Najistotniejszym elementem utworu jest obraz namalowany przez Bazylego. Przedstawia on pięknego młodzieńca – Doriana. Gdy chłopak dostrzega w portrecie swoją urodę, pragnie nigdy się nie zestarzeć. Lord Henryk utwierdza go w przekonaniu, że młodość jest największą wartością. Marzenie chłopaka w końcu się spełnia – sam zachowuje swój dotychczasowy wygląd, a w obrazie odbijają się wszystkie przewinienia przez niego popełnione, jego emocje i przeżycia. W końcu portret przedstawia szpetnego, zniszczonego upływem czasu, człowieka. Portret zmienia życie chłopca, jest również dowodem jego zepsucia. Nie jest to przedmiot do końca martwy, obrazuje wygląd i uczucia Doriana po przebytych doświadczeniach.

Inne przykłady literackie:

Biblia (jabłko przyczyną wygnania z raju; krzyż – symbol męki Chrystusa)
Mitologia grecka, Dedal i Ikar (skrzydła bezpośrednią przyczyną tragedii)
Pieśń o Rolandzie (miecz, symbol stanu rycerskiego – stały towarzysz Rolanda)
Joseph Bédier Dzieje Tristana i Izoldy (magiczny napój przyczyną tragedii)
Adam Naruszewicz Balon (wynalazek umożliwiający lot, a także świadczący o postępie)
Cyprian Kamil Norwid Fortepian Szopena (zniszczenie fortepianu, symbolu sztuki narodowej)
Bolesław Prus Kamizelka (kamizelka – symbol miłości, cierpienia, kłamstwa dla dobra drugiego)
Henryk Sienkiewicz Janko Muzykant (skrzypce – marzenie i przyczyna tragedii)
Leon Kruczkowski Niemcy (naszyjnik – pamiątka rodzinna)
Günter Grass Blaszany bębenek (instrument pozwalający na komunikację z otoczeniem)
Doris Dörrie Niebieska sukienka (zakup sukienki początkiem zmian w życiu)