Pieśń o Rolandzie - Informacje wstępne

Średniowieczni poeci

W wiekach od XI do XIII tworzyli poeci-muzycy zwani trubadurami oraz truwerami. Pochodzili oni z rodzin arystokratycznych, a obszar ich działalności obejmował tereny dzisiejszej Francji. Swoją twórczość przedstawiali początkowo głównie na dworach. Trubadurzy zajmowali się pisaniem utworów o tematyce miłosnej, truwerzy natomiast opisywali głównie bohaterskie czyny rycerzy i władców. Tradycję tych dwóch rodzajów twórców w czasach późniejszych kontynuowali minstrele. Byli to wędrowni śpiewacy, którzy ubierali się w kolorowe stroje. Współcześnie zdarza nam się widywać ich w filmach, które dotyczą okresu
średniowiecza.

Chansons de geste

Tworzone przez truwerów poematy to chansons de geste (czyli z języka francuskiego ‘pieśni o [bohaterskich] czynach’). Do czasów dzisiejszych zachowała się niecała setka takich utworów. Opowiadają one zarówno o bohaterach rzeczywiście żyjących, jak i legendarnych.
Do gatunku chanson de geste należy Pieśń o Rolandzie. Dotyczy ona wydarzeń mających miejsce w VIII, a powstała w XI wieku. Natomiast najstarszy zachowany rękopis z jej tekstem jest z końca wieku XII. Na język polski utwór został przełożony dopiero w latach trzydziestych XX wieku. Tłumaczył go znany polski propagator literatury francuskojęzycznej
– Tadeusz Żeleński (Boy).

Autor utworu

Twórca Pieśni o Rolandzie jest nieznany. Istnieją wskazówki na jego temat. Jednak jednoznacznie nie jesteśmy w stanie określić, kim był. W tekście utworu pojawiają się dwie sprzeczne ze sobą wzmianki, mogące świadczyć o autorze utworu. W pieśni CLV (155) czytamy:

Tak powiada kronika; tak podaje ten, co był przytomny bitwie – szlachetny Idzi, dla którego Bóg uczynił cudy, zapisał to w księgach w laońskim klasztorze. Kto nie wie tego wszystkiego, nie rozumie tej historii.

Bez wnikania, w jaki sposób ów tajemniczy „szlachetny Idzi” przeżył bitwę, w której zginęli wszyscy Francuzi (chyba że był Saracenem), można przypuszczać, że jest on autorem poematu i sprytnie ukrył swoje imię między jego wersami. Można jednak mniemać również (i jest to bardziej prawdopodobne), że autor poematu tylko się na Idziego powołuje. Wówczas jest to środek stylistyczny, mający na celu uwiarygodnienie snutej historii wobec czytelnika czy słuchacza utworu. Druga wskazówka pojawia się w pieśni CCXCI (291), kończącej utwór:

Tu kończy się pieśń, którą Turold pisał...

Nie ma jednak potwierdzenia, co do autorstwa Turolda. Nie ma nawet informacji, kim był. Patrząc na drzewo genealogiczne dynastii Karola Wielkiego, można znaleźć to imię. Turold żył w IX wieku, pochodził z Renes i był mężem wnuczki Karola Wielkiego. Gdyby jednak chodziło o tego Turolda, świadczyłoby to o tym, że utwór powstał znacznie wcześniej niż się współcześnie uważa. Niektórzy badacze twierdzą, że autorami Pieśni o Rolandzie mogli być biskup Bayeux lub opat Malmesbury. Teorie te są jednak równie niesprawdzone, jak powyższe.