Motyw żony - Motyw żony w literaturze

Homer Odyseja

Oblężenie Troi i wojna, wywołana ucieczką Heleny, królewskiej żony, z Grecji, na którą wyruszył Odyseusz, trwała dziesięć lat. Kolejne tyle wracał Odyseusz do swej ojczyzny, Itaki, na jego drodze stawały bowiem wciąż nowe przeszkody. Na bohatera cierpliwie i niezwykle wytrwale czekała jego żona, Penelopa. Wszyscy wyzbyli się nadziei na to, że przeżył i że kiedykolwiek wróci do domu cały i zdrowy – poza Penelopą. Mimo że o jej wdzięki starało się liczne grono mężczyzn, ona była cierpliwa i wierzyła, że jej mąż jest cały i zdrów i że niebawem powróci. Nie mogąc jednak poradzić sobie z wielbicielami, wymyśliła podstęp. Postanowiła utkać szatę dla teścia, Laertesa, jednak co noc pruła to, co utkała w dzień, przedłużając tym samym moment wybrania sobie nowego męża. Penelopa to przykład wierności i bezgranicznego oddania mężowi. Jest wzorem przykładnej żony, prawdziwie kochającej swojego małżonka.

William Szekspir Makbet

Lady Makbet to zła i podstępna kobieta. Manipuluje mężem, wciągając go w niemającą wyjścia machinę zbrodni. Żądna władzy sugeruje Makbetowi, by zabić króla Dunkana i samemu objąć władzę w kraju. Ten zgadza się i od tego czasu nieustannie muszą popełniać koleją i kolejną zbrodnię, by ich winy nie wyszły na jaw. Lady Makbet pokazana została jako kobieta bezwzględna, stanowcza i ambitna, niedbająca o uczucia męża, a o praktyczną stronę życia. Wydaje się być niewzruszona, kalkulująca na zimno zbrodnie przez nią i męża popełnione. Kiedy jednak Makbet dochodzi do władzy, nie wytrzymuje ona presji oraz jarzma winy na niej ciążącego i popada w obłęd, by później popełnić samobójstwo.

Ignacy Krasicki Żona modna

W literaturze oświecenia wyróżnić można kilka wiodących motywów, w tym krytykę wad niewieścich, najczęściej pojawiającą się w satyrze. Żona modna jest jednym z przykładów tego typu literatury. Wybranie sobie na żonę takiej, a nie innej, kobiety, okazało się niezbyt trafnym wyborem Pietra, bohatera utworu. Teraz jednak nie może się on już wycofać ze związku:

Cóż mam czynić? Prozny zal, jak mówią, po szkodzie.

Jego żona pochodzi z miasta, nie jest więc gospodarna, a ma aspiracje do bycia osobą światową, podążającą za francuskimi trendami mody. Odznacza się przy tym bezmyślnością i brakiem umiaru. Najbardziej liczy się dla niej liczne towarzystwo, przyjęcia, bale. Podstawą są stroje. Męża traktuje jako źródło utrzymania, poza tym nie dba o niego, nie interesuje się nim. Jest zaślepiona modą i nie ma własnego stylu.

Adam Mickiewicz Lilie

O tym, że żona jest w utworze czarnym charakterem, mówią już dwa pierwsze wersy ballady:

Zbrodnia to niesłychana
Pani zabija pana

Powodem, dla którego kobieta dopuściła morderstwa, jest zdrada. Mówi:

[…] Ja młoda śród młodzieży,
A droga cnoty śliska!
Nie dochowałam wiary,
Ach! biada mojej głowie!
Król srogie głosi kary;
Powrócili mężowie.

Kiedy bracia męża wracają z wojny i myślą, że ich brat zginął na placu boju, zaczynają starać się o wdzięki pani. Szybko jednak spada kara na nich wszystkich – budynek cerkwi, w którym się znajdują, zawala się, grzebiąc ich pod murami.

Żona jest w tym utworze przykładem niewierności małżeńskiej, jest niebezpieczna i bezwzględna. Nie kocha męża, a kiedy staje się on dla niej przeszkodą, bez wahania dopuszcza się najstraszliwszego z możliwych czynów – zabicia męża. Jest więc też wyzbyta jakichkolwiek wartości moralnych.

Władysław S. Reymont Chłopi

Małżeństwa w Chłopach nie należą do związków udanych. Pierwszą żona, posłuszną swojemu mężowi i bezgranicznie mu oddaną jest Hanka, żona Antka Boryny. Ten jednak darzy uczuciem Jagnę, będąc jednocześnie złym dla Hanki. Mimo że Antek nie docenia jej, jest ona niezwykle zaradną kobietą, potrafiącą poradzić sobie w każdej sytuacji. Gospodarna, oszczędna i jednocześnie skromna była darzona szacunkiem przez wszystkich. Z czasem też zaczyna doceniać ją Maciej Boryna, a także sam Antek. Drugą kobietą, która z kolei została żoną Macieja Boryny, jest Jagna. Stanowi ona kontrast w stosunku do Hanki – poza przymiotami zewnętrznymi, nie posiada umiejętności gospodarczych. Jest nieporadna i niezainteresowana jakąkolwiek pracą. Nie kocha męża, zdradza go więc z Antkiem, przez co zostaje symbolicznie wykluczona ze społeczności wiejskiej. Jako żona nie sprawdza się.

Inne przykłady literackie:

Biblia – opowieść o Locie (żona Lota po wyjściu z Sodomy i Gomory spojrzała za siebie, mimo że nie powinna i przez to została zamieniona w słup soli)
Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego (żona nieodłącznym towarzyszem bohatera w ziemiańskim życiu)
Adam Mickiewicz Grażyna (główną bohaterką żona księcia litewskiego Litawora)
Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia (żona dobra i skromna, niedoceniona przez męża)
Stanisław Wyspiański Wesele (młoda żona Lucjana Rydla, pochodzi ze wsi Bronowice)
Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej (Aniela Dulska jest zarówno matką, jak i żoną; porządki, które utrzymuje w domu charakteryzują się obłudą)
Zofia Nałkowska Granica (Elżbieta oddana Zenonowi, który mimo jej miłości, zdradza ją)
Kazimiera Iłłakowiczówna Opowieść małżonki świętego Aleksego (trudy bycia żoną, tęsknota)
Sławomir Mrożek Tango (Eleonora to bardzo nowoczesna kobieta)
Mark Twain Pamiętniki Adama i Ewy (pierwsza żona)