Typ liryki
Oda do młodości to utwór, w którym liczne są zwroty do czytelników, wykrzyknienia. Jest to liryka bezpośrednia.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot liryczny wypowiada się używając zarówno liczby pojedynczej („wzlecę”), jak i mnogiej („pchniemy). Pierwsza forma ma odzwierciedlać romantyczny indywidualizm, a druga określać pochwałę zbiorowości, wspólnoty.
Sensy utworu
Oda do młodości ukazała się w roku 1820, a więc jeszcze przed zbiorkiem Mickiewicza Ballady i romanse, który wielu badaczy traktuje jako początek romantyzmu w Polsce. Utwór zyskał sobie bardzo szybko dużą popularność i stał się niejako manifestem programowym młodzieży. Młodość jest jednak potraktowana w liryku nie tyle jako kategoria wiekowa, ale jako pewien stan ducha. Młodość jest wartością kreacyjną. Ma niemal boski charakter, umożliwia ona bowiem stworzenie „świata ducha”. Utwór jest też świadectwem typowo romantycznego indywidualizmu, przekonania o własnej sile, o możliwości zawojowania świata. Z drugiej strony jednak znajdujemy w owym wierszu również sformułowania, które podkreślają znaczenie zbiorowości, wspólnotowości. Ponieważ odę tę Mickiewicz napisał, kiedy był członkiem stowarzyszeń Filomatów i Filaretów, ową pochwałę zbiorowości odnosi się najczęściej do tych właśnie ugrupowań. Oda do młodości lokuje się w tzw. sporze klasyków z romantykami. Głos Mickiewicza zapisuje się po stronie tych drugich. Cały utwór skonstruowany jest na zasadzie ciągłych paralelizmów, zestawień określeń cechujących „starych” i „młodych”. Ci drudzy są nastawieni do świata entuzjastycznie, są pełni wiary, optymistyczni, odważni i zdecydowani. Cechuje ich także chęć dokonania wielkich czynów, chcą poszukiwać nowych wartości. Istotne są dla nich prawdziwie romantyczne pierwiastki, takie jak marzenia, uczucia, wrażenia. Nie krępują ich żadne uwarunkowania, normy, zakazy czy nakazy. Dla kontrastu zestawiony jest z tymi opisami świat „starych”. Charakteryzują go takie postawy jak: konserwatyzm poglądów, bierność, apatia, niechęć do zmian, zacofanie, gnuśność. Świat „starych”, pozbawiony marzeń i uczuć, jest światem martwym i bezdusznym. Mickiewiczowska Oda do młodości stanowi połączenie elementów oświeceniowych (antyczny gatunek, patos, motywy mitologiczne) z romantycznymi (ekspresyjność obrazowania, podkreślanie roli uczuć, indywidualizm, przekonanie o nadludzkiej sile). Niektóre z użytych przez poetę sformułowań weszły do języka potocznego, np.: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga”.
Gatunek literacki
Mickiewicz posługuje się gatunkiem o antycznym rodowodzie – odą. Jest to forma ścisła, bardzo precyzyjna o silnej wewnętrznej logice. Jej wykorzystanie wiąże się z przedstawianiem treści i organizowaniem struktury wiersza. Tonacja ody jest zwykle podniosła, uroczysta. Służy ona pochwale jakiejś wybitnej osoby, zdarzenia lub idei. W omawianym utworze Mickiewicza chodzi właśnie o ideę, a konkretnie młodość. Poeta świadomie wykorzystuje gatunek literacki o ugruntowanej tradycji i określany przez surowe normy stylistyczne, a jednocześnie zawiera w nim ogromny ładunek uczucia. Ta dwuznaczność zapowiada odchodzenie od dawnych wzorów tworzenia poezji i jest zwiastunem rodzącego się właśnie romantyzmu.
Kontynuacje i nawiązania
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Młodości podaj mi skrzydła;
- Tadeusz Różewicz Kto mi związał ręce.
Bibliografia przedmiotowa
- A. Witkowska, Mickiewicz – słowo i czyn, Warszawa 2000.
- E. Szumanis: Kreacja romantycznego indywidualizmu w „Odzie do młodości” A. Mickiewicza, „Polonistyka” 1987, nr 7, s. 487-495.
- Oda do młodości - interpretacja