Typ liryki i gatunek literacki
Wiersz Pedagogika Andrzeja Bursy należy do typu tak zwanej liryki maski. Oznacza to, iż podmiot liryczny jest kreacją poetycką i nie należy utożsamiać osoby autora z odczuciami przedstawionymi w utworze.
Podmiot liryczny i jego kreacja
W wierszu występuje pierwszoosobowy podmiot liryczny, na co wskazują zaimki („moja”, „moje”). Zwraca się on do nieokreślonego odbiorcy, któremu pod pretekstem poinformowania, jak należy postępować z dziećmi, przedstawia swoje życie. Podmiot wypowiadając się wciela się w rolę rodzica.
Sensy utworu
Utwór przedstawia sytuację człowieka, który zmarnował swoje życie. Świadczą o tym przede wszystkim pojawiające się epitety. Uważa, że stało się tak w wyniku pojawienia się jego niechcianego potomka. „Ten łach” symbolizuje pojawienie się dziecka i konieczność utrzymania go, a co za tym idzie, w mniemaniu podmiotu, zmarnowane życie. Natomiast tytułowa „pedagogika” oznacza smutny sposób odnoszenia się do obwinianego potomka – skoro zmarnował on życie swojego rodzica, jego nie może być lepsze. Wiersz poruszaną problematyką bezpośrednio koresponduje z innym utworem Bursy (Miłość).
Budowa i język utworu
Pedagogika napisana jest wierszem wolnym (brak uporządkowanego układu wersyfikacyjnego). Składa się ona szesnastu niepodzielonych na strofy wersów, przy czym istotny wydaje się być ich układ graficzny. Rymy nie występują, wyraźnie natomiast jest zaakcentowany rytm utworu.
Strukturę wiersza natomiast cechuje znaczący układ graficzny. Wyodrębnione wcięciem są trzy całostki:
ubierz łach
zapnij łach
szanuj łach
Dwie z nich pełnią rolę refrenu, jedna („ten łach”) akcentuje wymowę utworu. Poza tym w wierszu występują liczne powtórzenia („łach”, zaimek „mój”). Zarówno układ graficzny, refreny, jak i powtórzenia nadają utworowi charakterystyczny rytm. Innym zastosowanym w wierszu środkiem stylistycznym są epitety („wyprute żyły”, „stracone złudzenia”, „niedoszłe posłannictwo”, „złamane życie”, „martwa perspektywa”). Podkreślają one jego nastrój, ton i wymowę.
Kontynuacje i nawiązania
- Utwory, w których jako znacząca pojawia się część ubioru to między innymi:
- Mikołaj Gogol, Szynel;
- Bolesław Prus, Kamizelka;
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
- Tadeusz Różewicz, Nic w płaszczu Prospera;
- Jan Józef Szczepańki, Buty.
Bibliografia przedmiotowa
- S. Stanuch, Bursa, Toruń 1995.