Sir Tomasz More odmawia - Geneza utworu i znaczenie tytułu

Geneza utworu

Kontekst historyczny

XVI wiek to dla Europy czasy reformacji – religijnych niepokojów, podziałów wyznaniowych, a co za tym idzie wzajemnych wrogości, stosów i ociekających krwią katowskich pieńków. Dochodziło do licznych rozłamów w Kościele i powstawały wyznania protestanckie. Największe wpływy wśród władców europejskich uzyskali Luteranie, Kalwini, czy Arianie (ci następnie byli prześladowani w wielu państwach). Stolica Apostolska zaczynała tracić swoje polityczne znaczenie, władzę oraz majątek. Szczególny charakter reformacja przybrała w Anglii. Król Henryk VIII Tudor w latach trzydziestych XVI wieku wypowiedział posłuszeństwo papieżowi Klemensowi VII i siebie samego ogłosił głową chrześcijańskiego kościoła angielskiego. W ten sposób powstał kolejny odłam protestantyzmu – anglikanizm. Wszyscy poddani, którzy sprzeciwiali się decyzji króla, byli prześladowani. Wielu z nich swój sprzeciw przypłaciło wolnością i życiem. Taki los spotkał między innymi słynnego myśliciela swoich czasów, wybitnego humanistę, Tomasza More’a.

Nurt personalizmu chrześcijańskiego w literaturze

W dwudziestowiecznej literaturze europejskiej, w wyniku połączenia założeń współczesnej filozofii i religii chrześcijańskiej, wytworzył się nurt literacki nazywany personalizmem. Główne założenie tego prądu to antytetyczne wobec komunizmu twierdzenie, że nie historia determinuje losy człowieka, a odwrotnie, człowiek ma wpływ na bieg historii. Sytuacja taka wynika z tego, że rozumna, posiadająca godność jednostka ma możliwość podejmowania decyzji. Kolejną kwestią jest to, że musi ona za owe decyzje, jakie by nie były, zawsze ponosić odpowiedzialność. Na polskim gruncie w literacki nurt personalizmu chrześcijańskiego wpisuje się miedzy innymi twórczość literacka Karola Wojtyły.

Czas i okoliczności wydania utworu

Tom Sir Tomasz More odmawia Hanny Malewskiej ukazał się drukiem w 1956 roku. Wydany został przez katolicki Instytut Wydawniczy PAX, związany z „Tygodnikiem Powszechnym”, z którym to autorka stale współpracowała.

Znaczenie tytułu

Przede wszystkim w tytule pojawia się imię i nazwisko głównego bohatera opowiadania (i zbioru opowiadań, o czym poniżej). Poza tym można z niego odczytać zapowiedź treści, a nawet przesłania utworu. Znając kontekst historyczny, czytelnik już przed zapoznaniem się z treścią opowiadania może domyślać się, czego More odmawia. Mianowicie: poparcia odłączenia się Kościoła angielskiego od Kościoła katolickiego, ocalenia swojego życia, zmiany zdania, sprzeciwienia się swojemu sumieniu.