Zbrodnia i kara - Swidrygajłow

Podstawowe informacje o bohaterze

Arkady Swidrygajłow to jeden z bohaterów pojawiających się na kartach Zbrodni i kary, powieści Fiodora Dostojewskiego. Jest postacią negatywną, ale i jednocześnie na wskroś tragiczną, o bogatym doświadczeniu życiowym. Pochodzi z rodu szlacheckiego. Za długi został osadzony w petersburskim więzieniu. Wykupiła go z niego jego przyszła małżonka, starsza o pięć lat Marfa Pietrowna. Swidrygajłow zna się z policjantem Porfirym Pietrowiczem. W czasie, kiedy Dunia, siostra Raskolnikowa, pracuje u bohatera jako guwernantka, usiłuje on ją uwieść. Nie udaje mu się to jednak. Męczony wyrzutami i poczuciem winy za zbrodnie i niegodziwości, których się dopuścił podczas swojego życia, popełnia samobójstwo (strzela sobie w głowę). Nazwisko Swidrygajłowa jest znaczące. Tak samo nazywał się znany z gazet, w czasie kiedy Dostojewski pisał Zbrodnię i karę, aferzysta.

Charakterystyka zewnętrzna

Bohater jest dobrze zbudowany, barczysty. Ma gęste jak na swój wiek (jest człowiekiem niemłodym) jasnoblond włosy i nosi podobnego koloru, prawie białą, gęstą brodę. Patrzącym na niego postaciom jego twarz przypomina maskę. Jest biała i rumiana, a ponadto

[…] było coś wyjątkowo niesympatycznego w tej twarzy, ładnej i bardzo młodej, jak na jego lata.

Bohater ma czerwone usta i nienaturalnie niebieskie oczy. Ubiera się w eleganckie stroje. Kiedy dochodzi do jego spotkania z Raskolnikowem, ma na sobie lekki letni garnitur i wytworną koszulę. Na palcu ma dużych rozmiarów pierścień, który jest ozdobiony drogim kamieniem. Nosi przy sobie laskę.

Charakterystyka wewnętrzna

Bohater ma pozornie przyjemną powierzchowność. Jest człowiekiem obytym i pełnym towarzyskiej ogłady. Widać, że bywał w świecie i potrafi odnaleźć się w towarzystwie. Jednak wewnętrznie jest amoralny, zepsuty i wyuzdany. Nie cofa się przed popełnianiem nawet najbardziej haniebnych czynów. Na przykład znęcał się nad swoim służącym, co doprowadziło do jego samobójstwa. Dodatkowo jest erotomanem i ma skłonność do pedofilii. W przeszłości dokonał gwałtu na małej, kalekiej dziewczynce. Jest nałogowym hazardzistą i szulerem. W kontaktach z innymi ludźmi przejawia cynizm i brutalność, a także bywa ordynarny. Nie ma na to dowodów, ale być może sam zabił swoją żonę, Marfę Pietrowną. Swidrygajłow jest podstępny i dąży do realizowania swoich celów wszelkimi sposobami. Jednocześnie jednak niektóre motywy jego postępowania są nieodgadnione dla innych ludzi, co sprawia, że jest tajemniczy i oryginalny.

Swidrygajłow podsłuchuje rozmowę Raskolnikowa z Sonią, w której ten wyznaje, że zabił starą lichwiarkę i jej siostrę. Później próbuje szantażować Dunię informacjami o jej bracie, chce ją ponownie uwieść. Bohater zaskakuje, pokazując także i inne swoje oblicze. Okazuje się, że nie jest jednoznacznie negatywną postacią. Nie wiadomo, z jakiego powodu – może zniszczony swoim dotychczasowym życiem, może chcąc się zrehabilitować, może będąc znudzonym – w miarę swoich możliwości usiłuje uszczęśliwiać innych ludzi. Doprowadza do oczyszczenia Duni ze złej reputacji, którą dzięki niemu miała, później proponuje jej (za pośrednictwem Raskolnikowa) dziesięć tysięcy rubli, aby nie musiała ona wychodzić za Piotra Łużyna (którego nawet Swidrygajłow uważa za człowieka podłego), ofiarowuje dziesięć tysięcy rubli na opiekę nad sierotami Marmieładowych, tysiąc rubli przekazuje Soni, aby ta mogła udać się w podróż na Syberię wraz z Raskolnikowem.