Witold Gombrowicz

Witold Gombrowicz urodził się 1904 r. w Małoszycach pod Opatowem, zmarł w 1969 r. w Vence we Francji. Zalicza się go do jednego z najznakomitszych polskich prozaików, dramatopisarzy i eseistów XX wieku. Był synem ziemianina i przemysłowca, a jego korzenie wywodziły się z rodziny szlacheckiej z terenu Żmudzi. Od 1911 roku zamieszkiwał wraz z rodzicami w Warszawie, gdzie uczęszczał do gimnazjum św. Stanisława Kostki. W 1927 roku rozpoczął studia prawnicze na UW, ale ich nie ukończył. Wyjechał do Paryża, by tam kontynuować edukację, zgłębiając tajniki filozofii i ekonomii. Powrócił do kraju z zamiarem rozpoczęcia aplikacji w warszawskich sądach. Szybko porzucił jednak prawo, oddając się literaturze. Od roku 1934 współpracował z licznymi czasopismami literackimi, a w szczególności z „Kurierem Porannym”, w których zajmował się krytyką literacką. W roku 1939 wyjechał do Argentyny, gdzie zaskoczył go wybuch wojny i zdecydował się na emigrację. Na życie zarabiał w rozmaity sposób. W 1963 roku uzyskał stypendium Fundacji Forda na pobyt w Berlinie Zachodnim, skąd przeniósł się do Royaumont leżącego pod Paryżem, a później do Vence znajdującego się w okolicach Nicei, gdzie spędził resztę swego życia. Rok 1967 przyniósł mu Międzynarodową Nagrodę Literacką Wydawców.

Do najważniejszych jego dzieł zalicza się:

Pamiętnik z okresu dojrzewania – debiutancki zbiór opowiadań wydany w 1933 roku, poświęcony opisowi osobliwych przypadków psychologicznych. W sposób karykaturalny i ironiczny Gombrowicz przedstawia tu życiowe doświadczenia pewnego młodzieńca. Wykazuje, że sposób myślenia młodzieży jest skrajnie odmienny od oglądu rzeczywistości przez dojrzałego człowieka. Udowadnia, że prawda ludzi dorosłych czerpana jest ze świeżości umysłu młodego pokolenia i to w niej znajduje się życiodajna siła społeczeństwa. Dowodzi, że z wiekiem pomysły i postawy życiowe ulegają przewartościowaniu oraz degradacji.

Ferdydurke – wydana w 1937 roku powieść, która wywołała gorące dyskusje i została określona mianem dzieła szczególnie wybitnego i nowatorskiego. Podejmuje ona problem formy. Jej bohaterem jest trzydziestoletni Józio, który ciągle prowadzi życie dziecka. Nie potrafi pozbyć się tego swego dziecięctwa i przejść do etapu dojrzałości. Powieść podejmuje walkę dwóch osobowości: infantylnej i dorosłej. Za symbole niedojrzałości Gombrowicz uznał słynne „upupianie” oraz „zieloność”. Powieść jest też przejawem walki z tradycją i znienawidzoną przez pisarza formą.

Pornografia – powieść wydana w 1960 roku. Akcja utworu umieszczona jest w okupowanej przez hitlerowców Polsce. Pisarz obrazuje tu upadek tradycyjnych wartości i kulturę bliską wyczerpania, zaniku. Obrazowanie pełne scen makabrycznych i wyuzdany erotyzm decydują o tym, że dzieło budziło w okresie powstania szerokie kontrowersje.

Trans-Atlantyk – powieść wydana w 1953 r. (razem z dramatem Ślub). Jej akcja jest osnuta wokół podróży Gombrowicza do Buenos Aires w 1939 r. i decyzji o emigracji. Przedstawia środowisko argentyńskiej polonii, dbające głównie o prywatę, własne korzyści i rozrywki. Bardzo oryginalny sposób narracji – utwór stylizowany jest na barokową gawędę. Akcja początkowo realistyczna z czasem staje się coraz bardziej groteskowa i nieprawdopodobna.

Iwona, księżniczka Burgunda – groteskowy dramat z 1938 r. Jego akcja obrazuje rozmaite relacje międzyludzkie. Dzieło reprezentuje nurt awangardy teatralnej okresu dwudziestolecia międzywojennego. Jest to jednak dramat bardziej zracjonalizowany i bliższy rzeczywistości niż dzieła Witkacego.

Dzienniki – kluczowe dzieło dla zrekonstruowania gombrowiczowskiego poglądu na świat. Okraszone sporą dozą humoru trafne refleksje z wielu dziedzin życia ów literat-emigrant notował od 1953 aż do śmierci. Przez wielu krytyków właśnie Dzienniki są uważane za szczytowe osiągnięcie Gombrowicza.