Tytuł powieści Szczypiorskiego jest znaczący. Stanowi filozoficzną refleksję, w której ukryta jest zależność przede wszystkim między Polakami a Żydami oraz Polakami i Niemcami. Przed drugą wojną światową Polska była państwem wielonarodowym, w którym Żydzi stanowili znaczącą jej część. Holokaust rozpoczął w rzeczywistości polskiego narodu nowy rozdział. Wymordowanie wielu tysięcy Żydów pozbawiło Polski tej części mniejszości narodowej. Wycięto jedno z gałęzi. Od tego momentu Polacy musieli rozpocząć nową narodową egzystencję. Jest to więc początek bliżej nieznanej jeszcze wtedy sytuacji socjologiczno-społecznej, bez znaczącego udziału ludności żydowskiej.
Tytuł powieści sugeruje także szukanie miejsca i czasu, kiedy zaczęły się dwa totalitaryzmy. Pierwszy (komunizm), wcześniejszy miał swoje miejsce u początku wieku dwudziestego w Rosji (dzieje wpisane w biografię kolejarza Filipka, jego przynależność partyjną i ogromne zaufanie do komunistów). Drugi (faszyzm), nieco późniejszy rozwinął się w Niemczech w latach trzydziestych. Tak samo początkiem nowego widzenia świata i człowieka stała się druga wojna światowa, której tragiczne skutki nikt nigdy nie był w stanie przewidzieć. Niezbyt ciekawie przedstawiał się również początek Polski szukającej drogi rozwoju po wydarzeniach wojennych. Początek lat pięćdziesiątych był ostrym ścieraniem się dwóch skrajnych politycznie opcji (prozachodnich i proradzieckich). To również początek epoki pełnej sprzeczności, niesprawiedliwości i kłamstwa, które panowały ponad 50 lat. Wspomniane totalizmy są jedynie początkiem zła, które odtąd rozpanoszy się na świecie.