Poezja Przerwy-Tetmajera - Evviva l’arte

Typ liryki

Ze względu na sposób wypowiedzi podmiotu wiersz możemy przyporządkować do liryki bezpośredniej. Biorąc pod uwagę fakt, że podmiot wyraża wprost nie tylko swoje emocje, lecz wypowiada się w imieniu określonej zbiorowości (wszak zastosowana została liczba mnoga), należy wskazać na jeszcze inny typ liryki – tj. podmiotu zbiorowego. Ze względu na tematykę utworu, możemy wspomnieć o liryce refleksyjnej (rozważania na temat życia ludzkiego i jego wartości) oraz agitacyjnej (wiersz ma charakter manifestu poetyckiego).

Pomiot liryczny i jego kreacje

Podmiotem lirycznym jest artysta mający świadomość odrębności grupy społecznej, do której należy. Tacy jak on – twórcy, są przekonani o swej wartości, chociaż nikt tego stanowiska nie podziela. Pomimo tej wiedzy, nie czuje się smutny i bezużyteczny. Podmiot, wypowiadający się w imieniu całego środowiska artystycznego, jest dumny i przekonany o swej wyższości.

Sensy utworu

Wiersz stanowi pochwałę sztuki, na co wskazuje już tytuł liryku (tłumaczony z języka włoskiego oznacza: Niech żyje sztuka). Podmiot wyraża egzystencjalną opinię dotyczącą nieuchronności śmierci oraz stwierdza, że życie jest

splunięcia niewarte.

Tak zarysowana tematyka utworu (w pierwszej strofie) może wprowadzić czytelnika w pesymistyczny nastrój i pełen apatii ton. Tymczasem jednak wiersz ma optymistyczny i żywiołowy charakter. Podmiot bowiem nie poprzestaje na tych stwierdzeniach. Wręcz przeciwnie, stają się one punktem wyjścia do dalszych jego rozważań. Jest oto bowiem coś, co nadaje temu marnemu życiu ogromną rangę. Tą siłą jest sztuka. Dzięki niej artysta może czuć się wyjątkowy, może być dumny i patrzeć

na tłum z podniesioną głową.

Koncepcja wybitnej jednostki – twórcy, który otrzymał od samego Boga dar tworzenia, niczym Wszechpotężny Stwórca, dzięki czemu stoi ponad innymi ludźmi, wpisuje się w romantyczną tradycję. W wierszu zarysowana jest opozycja między

nędznym filistrów narodem

a twórcami, którzy będą sławni. Artyści są przez społeczność niedoceniani, bowiem ich dzieła nie będą służyć celom praktycznym. Skazani na niezrozumienie i głód (por. metafora człowiek-liść), nie skupiają się na zdobywaniu wartości materialnych. Ich wyjątkowość wynika ze stosunku do dóbr doczesnych („laurów za złotą nie damy koronę”) i łączy się z przekonaniem, że największą wartością jest sztuka. Dlatego agitują na jej rzecz pełnymi entuzjazmu słowami: „Niech żyje!”.

Utwór stanowi manifest poetycki, w którym zaakcentowano doniosłą rolę sztuki, a tym samym podniesiono rangę jej twórców (por. określenia „królowie”, „orły”). Ponadto wiersz obnaża „płaskie”, materialistyczne dążenia społeczeństwa nastawionego na konsumpcję, które, wyznając powyższe wartości, nigdy nie zrozumie idealistycznych ambicji wybitnych jednostek.

Budowa utworu i język utworu

Utwór jest wierszem o bardzo regularnej budowie. Podzielony jest na cztery strofy, każda liczy po sześć wersów. Warto zwrócić uwagę na powtarzające się wykrzyknienie, które nadaje każdej zwrotce klamrową budowę i stanowi swoisty refren.

Kontynuacje i nawiązania

• Utwory, w których podejmowane jest zagadnienie poezji i poety:
• Horacy Exegi monumentum;
• Jan Kochanowski Pieśń XXVI;
• Adam Mickiewicz Dziadów część III;
• Juliusz Słowacki Testament mój;
• Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia;
• Julian Tuwim Do losu;
• Andrzej Bursa Poeta.

Bibliografia przedmiotowa

• K. Jabłońska, Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Kraków 1969.