Rok 1984 - Gatunek literacki i język utworu

Gatunek literacki

Powieść Orwella jest antyutopią, czyli przeciwieństwem powieści utopijnej. Pojęcie utopii wiąże się w literaturze z Platonem i jego Państwem, w którym to tekście pokazuje idealne społeczeństwo rządzone przez mądrych i roztropnych ludzi. Na gruncie nowożytnym najważniejszym dziełem jest tekst Tomasza Morusa Utopia, która przedstawia obraz idealnego społeczeństwa na zamkniętej, odizolowanej od świata wyspie. W języku greckim słowo „utopia” oznaczać będzie „nigdzie”, „miejsce, którego nie ma”. W literaturze polskiej miejsce takie stworzył Ignacy Krasicki i była to wyspa Nipu (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki). Antyutopia pokazuje natomiast społeczeństwo chore i kalekie, a wszystkie zasady społeczeństwa utopijnego działają tu na niekorzyść obywatela, przyczyniając się do jego nieszczęścia. Będzie to więc społeczeństwo zamknięte, ale przez to właśnie zniewolone, w którym panują rządy tyrańskie, nie mające nic wspólnego z przyczynianiem się do tego, aby przeciętnemu obywatelowi było dobrze, a nadmierna organizacja państwa sprawi, że indywidualność i wolnomyślicielstwo zostaną wyeliminowane.

Nowomowa

Orwell jest autorem definicji słowa „newspeak”, czyli „nowomowa”. Termin ten na stałe wszedł do historii i teorii literatury i oznacza system języka, który całkowicie podporządkowany został totalitaryzmowi i propagandzie. Cechą najbardziej charakterystyczną jest tutaj pełna dowolność znaczeń słów i wyrazów. System eliminuje również wszystko, co jest dla niego niekorzystne i zastępuje to językiem sztucznym, sloganami, hasłami, schematami i stereotypami. System totalitarny tworzy taki język, aby podporządkować sobie społeczeństwo, uczynić je bezwolnym narzędziem w machinie, wyeliminować możliwość sprzeciwu. Z całą pewnością jest to także język, który fałszuje rzeczywistość i wpływa na emocje odbiorcy.