Kazania sejmowe - Gatunek literacki

Utwór Skargi został, przez samego pisarza, sklasyfikowany jako tzw. kazanie przygodne (takie, które się „przygodzi” różnym ludziom w trudnych sytuacjach), a jego wersję skróconą określił kaznodzieja terminem Upominanie (wzywanie do pokuty). Według Janusza Tazbira nazwy te wskazują na intencje autora, który w Kazaniach sejmowych nawołuje do pokuty na tle religijno-politycznym. Już sam tytuł wskazuje na literacką typologię. Kazaniem średniowiecznym nazywamy utwór prozatorski, który korzysta z zasad retoryki, zawiera exemplum, czyli przykłady i jest przeznaczony do wygłoszenia. Utwór kaznodziei, ze względu na podejmowaną tematykę, jest klasyfikowany jako tekst polityczny ujęty w formę „kazania – traktatu”. Budowa tekstu Skargi zachowuje elementy oracji, bowiem kazanie pierwsze i część drugiego możemy, ze względu na dążenie do pozyskania aprobaty odbiorcy, uznać za odpowiednik retorycznego exordium, czyli wstępu. Kolejny element - narriato zawiera informacje o nadrzędnym zagadnieniu, w naszym przypadku o „miłości ku Ojczyźnie”, co jest treścią części kazania drugiego i całego trzeciego. W dwóch kolejnych kazaniach, które możemy potraktować jako argumentatio, czyli przeprowadzenie dowodu, została nakreślona wyidealizowana przeszłości Rzeczypospolitej, dzięki czemu, na zasadzie kontrastu, zostało podkreślone główne założenie. W związku z najbardziej polemicznym tonem kazania szóstego i siódmego możemy teksty te potraktować jako confutatio. W ósmym kazaniu zawarta jest konkluzja (ostatnie ostrzeżenia), co stanowi zakończenie dzieła – epilogus. Pomimo że dzieło Skargi zbudowane jest z kilku samodzielnych tekstów, to ma ono charakter jednolitego „kazania- traktatu” o dydaktyczno- politycznym zabarwieniu.