Gawęda szlachecka to gatunek epicki, związany bezpośrednio z kulturą szlachecką. Opowieść, snuta bez uwzględnienia konkretnych reguł kompozycyjnych, tak jakby była ona wypowiadana, a nie zapisywana (stąd liczne dygresje i zwroty opowiadacza do słuchaczy), poruszała wiele tematów. Mówiła o obyczajowości i tradycjach polskiej szlachty, o jej kontaktach ze szlachtą zagraniczną, o mentalności, poglądach na życie, podejściu do sytuacji politycznej i wyprawach wojennych. Głównym bohaterem zdarzeń był zawsze opowiadacz.
Pierwotnie gawęda szlachecka realizowana była tylko w przekazach ustnych (wyjątkiem siedemnastowieczne Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska), w formie pisemnej natomiast powstawać zaczęła dopiero na początku wieku dziewiętnastego, a w jego drugiej połowie łączyć i przeplatać zaczęła się z innymi gatunkami. Pamiątki Soplicy były jednym z pierwszych tego typu utworów (obok Pamiętników kwestarza Ignacego Chodźki), zostały też uznane za wzorowy przykład gawędy szlacheckiej.
- Pamiątki Soplicy - opracowanie