Proces - Gatunek literacki

Proces jest powieścią paraboliczną. Rzeczywistość pełną absurdu i niedorzeczności należy interpretować przez pryzmat zastosowanej metaforyki. Postacie (Józefa K., strażników, nadzorcy, sędziego śledczego, woźnego, adwokata Hulda, malarza Titorellego, księdza więziennego, kupca Blocka, panny Büster czy Leni) oraz zdarzenia (np. aresztowanie i przesłuchania głównego bohatera, chłosta wymierzona urzędnikom sądowym, praca adwokata Hulda, rozmowa z kapelanem, moment egzekucji) nie są ważne ze względu na fabułę. To przykłady pewnych ludzkich postaw i praw rządzących człowiekiem. Cechą paraboliczną jest także to, że występujące postacie pozbawione są cech indywidualnych. To przeciętni ludzie, podobni do każdego z nas. Poszukują prawdy jak każdy. Są samotni i z rodzinami, mają pracę, znajomych, sąsiadów, przyjaciół i wrogów. Bohater Procesu to everyman.

Świat przedstawiony w przypowieści (paraboli) jest wieloznaczny i pełni tu rolę przekaźnika pewnej idei. Proces Franza Kafki jest na pewno przestrogą przed totalitaryzmem. Ukazuje również dramat egzystencjalny człowieka, który samotnie szuka sensu swojego życia. Jest w nim samotny i nieustannie odczuwa zagrożenie. Odkrywa też pewną okrutną prawdę, że mimo starań i zabiegania o odkrycie prawdy o sobie, skazani jesteśmy na klęskę. Próbujemy zrozumieć sens życia, czekamy z nadzieją na kolejny dzień, który przybliży nas do zrozumienia swojego miejsca w świecie, jednak nie osiągniemy tego nigdy. Coraz bardziej stajemy się samotni i bezradni. Pozostaje tylko wewnętrzna zgoda na śmierć, która i tak niczego nie rozwiąże.

Przewijający się przez powieść pesymizm można odczytać też jako wyraz postawy dekadenckiej. W przemianie zachowania głównego bohatera widać wyraźnie, że zaczyna słabnąć jego hart i chęć dojścia do prawdy. Przez rok trwania procesu nie dowiedział się nic. Narasta w nim więc przekonanie, że to wszystko jest bez sensu, a prawdziwe uwolnienie niemożliwe. W miejsce pewności pojawia się dezorientacja, strach, by w końcu przeistoczyć się w zdeterminowanie i chęć przyspieszenia wyroku śmierci.

Ostatnim elementem wskazującym na cechy paraboli jest wypowiedź kapelana, którą należy odczytać jako przypowieść. Jest to historia odźwiernego strzegącego wejścia do prawa.