Cierpienia młodego Wertera - Gatunek literacki

Cierpienia mÅ‚odego Wertera to powieść epistolarna (Å‚ac. epistola «list»; gr. epistolế «posÅ‚anie»), rozpowszechniona w XVIII wieku. Narrator – pozornie wyeliminowany przez autora – przedstawia wewnÄ™trzne przeżycia piszÄ…cego, utrzymane w formie fikcyjnych listów o niespójnej kompozycji lub luźnych zapisków typowych dla korespondencji prywatnej. Na powieść Goethego skÅ‚ada siÄ™ 85 datowanych listów. WÅ›ród nich tylko dwa pisane sÄ… do Lotty, jeden do Alberta, pozostaÅ‚e w zdecydowanej wiÄ™kszoÅ›ci do przyjaciela Wilhelma. ZamkniÄ™te sÄ… klamrÄ…: poczÄ…tek i zakoÅ„czenie napisaÅ‚ „wydawca”.

 

Listy te nie majÄ… jednorodnej treÅ›ci i formy. SÄ… wÅ›ród nich zarówno dÅ‚ugie, epickie (np. z 16 czerwca 1771 r. z opisem okolicznoÅ›ci poznania Lotty), jak i zaskakujÄ…ce krótkie, peÅ‚ne doznaÅ„ i emocji (np. jeden z listów do Lotty z 26 lipca 1771 r.w sprawie zasypywania przez niÄ… piaskiem atramentu na kartkach), czy też bÄ™dÄ…ce gÅ‚Ä™bokÄ… refleksjÄ… spisanÄ… w formie pytania retorycznego (np. np.z też bÄ™dÄ…ce gÅ‚Ä™bokÄ… refleksjÄ… spisanÄ… w formie pytania retorycznegoanej z 16 czerwca 1772 r. napisany już w duchu romantycznym: „Jestem zaprawdÄ™ jeno wÄ™drowcem, pielgrzymem na tej ziemi! Czyż wy jesteÅ›cie czymÅ› wiÄ™cej?”).

 

Mimo gÅ‚Ä™bokiego subiektywizmu listów (co powoduje, iż de facto może uznać tÄ™ powieść i za pamiÄ™tnik), ich lektura daje czytelnikowi peÅ‚en obraz zarówno samego bohatera, jak i okolicznoÅ›ci jemu towarzyszÄ…cych. SÄ… tam pierwszo- i drugoplanowe postacie, akcja dzieje siÄ™ w pewnej realnej rzeczywistoÅ›ci, przy wÄ…tku głównym snujÄ… siÄ™ w epicki sposób wÄ…tki poboczne, Å›ciÅ›le zwiÄ…zane z losami głównego bohatera. Zatem utwór Goethego ma wszystkie elementy tradycyjnej powieÅ›ci. MaÅ‚o tego, ma bardzo wyraźnie zarysowanÄ… dramaturgiÄ™: od ekspozycji (ze wstÄ™pnymi informacjami o Werterze: „jakże rad jestem, że wyjechaÅ‚em”), po narastajÄ…cy rozwój akcji (kolejne zdarzenia wÄ…tku głównego i wÄ…tków pobocznych w epickim Å‚aÅ„cuchu przyczynowo-skutkowym), punkt kulminacyjny (podjÄ™cie decyzji o zerwaniu kontaktów) aż do tragicznego finaÅ‚u (Å›mierci Wertera).

 

Szczególny indywidualizm przeżyć bohatera niejako narzucił jednak formę listu. Chodziło przecież o możliwie pełne i dalece osobiste przedstawienie przeżyć wewnętrznych bohatera, a panująca w czasach Goethego moda na powieść epistolarną ułatwiła pisarzowi tę możliwość.

Wiele jest przesłanek przemawiających za tym, bo uznać Cierpienia... za powieść autobiograficzną (zob. wyżej Geneza utworu). By jednak uznać jakiś utwór za autobiografię, trzeba wcześniej ustalić, czy spełnia następujące kryteria:

• tematem utworu jest wÅ‚asne życie autora, jego koleje losów i czyny, zdarzenia, których byÅ‚ Å›wiadkiem, doÅ›wiadczenia, które nabywaÅ‚, ewolucja jego postaw wobec Å›wiata;
• jest biografiÄ… jakiejÅ› osoby (caÅ‚oÅ›ciowÄ… lub fragmentarycznÄ…) napisanÄ… przez niÄ… samÄ….
• SprawÄ… otwartÄ… jest uznanie jednak powieÅ›ci Goethego za utwór autobiograficzny, mimo że wiele argumentów skÅ‚aniaÅ‚oby do takiej opinii. Sporo jest tu jednak elementów niepasujÄ…cych do realiów, naddanych bÄ…dź uproszczonych. Zatem, należy zachować ostrożność przy bezkrytycznym uznaniu CierpieÅ„... za powieść autobiograficznÄ….