Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki - Informacje wstępne

Geneza utworu

Pierwsza powieść Krasickiego powstawała w latach 1773-1775, a drukiem ukazała się w roku 1776. Wyrastał ów utwór z publicystyki, jaką twórca Doświadczyńskiego pisywał i redagował na łamach Monitora. Było to więc dzieło zaangażowane w ówczesną sytuację polityczną i społeczną Rzeczpospolitej w okresie rozbiorów.

Znaczenie tytułu

Pełen tytuł powieści brzmi Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, przez niego samego opisane, w trzy księgi rozdzielone, w powszechnym użyciu pozostaje jednak jego wersja skrócona do trzech pierwszych wyrazów. Zwraca tu uwagę wyeksponowanie głównego bohatera; już w tytule przedstawia się go z imienia i nazwiska, co ma na celu spotęgowanie wiarygodności fabuły. Nazwisko bohatera jest znaczące – odnosić je należy do umiłowanego przez oświecenie (a później jeszcze silniej rozwiniętego przez pozytywizm) kultu nauki, wiedzy, postępu, ewolucji, rozwoju zdobyczy cywilizacyjnych, na drodze empirii = doświadczenia. Słowo „przypadki”, jakim posłużył się tu Krasicki, ma nawiązywać do formuły gatunkowej romansu, jaką zresztą tu umiejętnie neguje i przedstawia z ironią. Powieść stylizowana jest na pamiętnik, znaleziony manuskrypt. Zaznaczone jest to przez utożsamienie narratora z autorem dzieła, co sugeruje jego tytuł. Taki zabieg nadaje opowiadanej historii walory autentyczności. Ostatnia część tytułu podkreśla znaczenie kompozycji dzieła dla jego wymowy. Podział powieści na trzy księgi jest tu celowy i służy przedstawieniu odpowiednich etapów edukacji bohatera.