Kronika polska Galla Anonima - Informacje wstepne

Geneza utworu

Kronika powstała najprawdopodobniej w latach 1112-1116, a jej autorem jest francuski mnich z Prowansji, nazwany w XVI wieku, przez wybitnego dziejopisarza doby odrodzenia, Marcina Kromera, Anonimem Gallem (Gallus – Francuz). Gall Anonim przybył do Polski przez Węgry i zatrzymał się na dworze Bolesława Krzywoustego. Tutaj też, na zamówienie księcia, napisał swoją kronikę. Utwór ten, napisany po łacinie, uważa się za pierwsze dzieło naszej literatury. Opowiada ono historię państwa polskiego od czasów prehistorycznych, czyli jeszcze przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I, do roku 1113.

Budowa kroniki

Dzieło składa się z trzech części i napisane jest według najlepszych wzorców retorycznych. Każdą z ksiąg poprzedza panegiryczny utwór (panegiryk – tekst wysławiający osobę lub instytucję w sposób przesadny) i list dedykacyjny. I tak, księgę I dedykuje:

Panu Marcinowi, z łaski Bożej arcybiskupowi, jak również Szymonowi, Pawłowi, Maurowi i Żyrosławowi, godnym Boga i czci biskupom polskiej ziemi, a także swemu współpracownikowi, wielebnemu kanclerzowi Michałowi […].

Gatunek literacki

Dzieło Galla Anonima jest kroniką, a kronika to gatunek prozy opisujący dzieje przeszłe lub współczesne autorowi w porządku chronologicznym. Kronika łączy elementy wiedzy historycznej z literacką fikcją, spełniając w ten sposób funkcję moralizatorską. Samo słowo „kronika” pochodzi od greckiego słowa „chronika” (chronos – czas) i określa taki typ historycznego dzieła, w którym nacisk kładziono na następstwo czasowe (chronologiczne) przedstawianych wydarzeń. Kronika jest znacznie obszerniejszym dziełem od, na przykład, rocznika, i w zasadzie po jej zakończeniu, nie kontynuuje się jej w latach późniejszych, co jest praktykowane w przypadku roczników. Chociaż dzieło Galla Anonima nie zawiera żadnej daty rocznej, to jednak wydarzenia ułożone są w porządku chronologicznym i dlatego można uznać je za kronikę.