Motyw buntu - Motyw buntu w literaturze

Sofokles Antygona

Król Kreon rozkazuje pogrzebać jednego z braci Antygony zgodnie z honorami, a drugiego rzucić sępom na pożarcie. Tytułowa bohaterka buntuje się przeciw tej decyzji. Kreon postępuje zgodnie z prawem i obyczajami – zdrajca nie zasługuje na pogrzeb. Jednak Antygona nie może się z tym pogodzić, bo zbyt mocno kocha swojego brata. Sama chowa Polinejkesa i płaci za to życiem. W wyniku swojego buntu odrzuca nawet pomoc Ismeny. Samotnie walczy o swoje racje, a w końcu popełnia samobójstwo, nie czekając na spełnienie wyroku.

Jan Kochanowski Treny

Autor nie może się pogodzić ze śmiercią swej ukochanej córki – Urszulki. Przeżywa moment zwątpienia w Boga, następuje zachwianie jego wiary. Jest to spowodowane brakiem zgody z wyrokiem Boskim – buntuje się przeciw niemu. W końcu odnajduje równowagę duchową.

George Byron Giaur

Tytułowy Giaur to typowy bohater bajroniczny. Jest samotny, tajemniczy, uczuciowy i przede wszystkim zbuntowany. Reprezentuje on bunt przeciw: narzuconej niewoli: występuje przeciw Turcji, która jest okupantem Grecji; obyczajom: porywa brankę z haremu Hassana, nie pozwala, by religia Turków zniszczyła jego miłość; nie respektuje żadnych praw, poza prawem miłości; przeciw Bogu: mści się za śmierć ukochanej Leili – zabija Hassana; pod koniec swojego życia spowiada się, jednak nie żałuje tego czynu i gdyby mógł cofnąć czas, postąpiłby tak samo; nie zależy mu na uzyskaniu rozgrzeszenia, a jedynie na znalezieniu słuchacza.

Gustaw Herling-Grudziński Inny świat

Autor ukazuje próby buntowania się przeciw totalitaryzmowi. Potępia prawa panujące w łagrach, a także zniewolenie jednostki. Jednym z buntowników jest Kostylew, który swój sprzeciw wyraża poprzez samookaleczenie. Bohater opala sobie rękę na znak buntu – nie chce pracować dla systemu. Później odbiera sobie życie, ponieważ wolność jest dla niego najważniejsza. Jego bunt staje się symbolem dumy człowieka .W Innym świecie pojawia się też wątek buntu Polaków sprzeciwiających się obozowej władzy. Prowadzą oni głodówkę, która przyczynia się do ich uwolnienia.

Sławomir Mrożek Tango

Stomil i Eleonora buntują się przeciw tradycji i konwenansom swoich rodziców. Popierają niedbałe stroje, młodzieńcze ideały, a także wolną miłość. Tym samym tworzą następną konwencję, przeciw której buntuje się Artur, ich syn. Nowoczesność rodziców i manifestacja wolności męczą go. Chce powrotu do powszechnie przyjętych, tradycyjnych norm i dawnych obyczajów. Pragnie ożenić się z Alą, nosi garnitur. Utwór dowodzi, że bunt towarzyszy życiu każdego człowieka, tkwi w jego naturze – zmieniają się tylko jego przyczyny i formy.

Inne przykłady literackie:

• William Szekspir Hamlet (bunt przeciwko przemijalności i obłudzie świata);
• Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera (bunt przeciwko obyczajom, które niszczą miłość);
• Adam Mickiewicz Pan Tadeusz (bunt przeciwko niesprawiedliwości, konwencji);
• Adam Mickiewicz Dziady, cz. III (bunt przeciwko wiedzy, tyranii caratu, niewoli ojczyzny, Bogu, konwenansom);
• Henryk Sienkiewicz Potop (bunt przeciwko szlachcie, obłudzie, zdradzie ojczyzny);
• Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem (bunt przeciwko konwenansom, prawom rządzącym światem towarzyskim);
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni (bunt przeciwko złu świata);
• Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej (bunt przeciwko mieszczańskim prawom, a także sprzeciw dziecka wobec zasad panujących w domu);
• Erich Maria Remarque Na zachodzie bez zmian (bunt przeciwko wojnie);
• Witold Gombrowicz Ferdydurke (bunt przeciwko formom);
• Albert Camus Dżuma (bunt przeciwko złu świata);
• Tadeusz Różewicz Kartoteka (bunt przeciwko konwencji teatralnej);
• Tadeusz Konwicki Mała apokalipsa (bunt przeciwko ustrojowi i władzy);
• Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem (bunt Żydów przeciw Niemcom w czasie okupacji).