Motyw heroizmu - Motyw heroizmu w literaturze

Homer Iliada

Achilles jest pełen heroizmu, ale ma też wady. Cechują go okrucieństwo i żądza zemsty (złość z powodu zabrania Bryzeidy: wycofanie się z walki i pogorszenie sytuacji Greków; zemsta z powodu uśmiercenia przyjaciela: zabicie Hektora i zbezczeszczenie zwłok). Jednak w swoich działaniach wykazuje się odwagą i męstwem. Gdy wraca do walki, zabija najdzielniejszych Trojan.

Jego przeciwieństwem jest Hektor – bardziej opanowany obrońca ojczyzny, kochający mąż i ojciec. Żegna się z żoną i synem, tak jakby miał ich widzieć po raz ostatni, dzielnie walczy – zabija Patroklesa, jednak potrafi się też przyznać do strachu – ucieka przed Achillesem.

Obaj bohaterowie odznaczyli się męstwem, ale są to postaci tragiczne.

Pieśń o Rolandzie

Roland jest jednym z najdzielniejszych rycerzy Karola Wielkiego. Walczy w obronie „słodkiej Francji” i nie lęka się niczego. Za wszelką cenę stara się poszerzać swoją sławę i staczać boje z kolejnymi przeciwnikami, jest dumny i nie wzywa pomocy, gdy jej potrzebuje. Woli umrzeć niż się zhańbić na polu walki, dlatego dzielnie zabija Saracenów.

Jego śmierci towarzyszą symbole heroizacji: umiera samotnie na wzgórzu, przybywają do niego aniołowie z archaniołem Gabrielem, zostaje wzięty do nieba. Jego śmierć dowodzi, że oddał się królowi, ojczyźnie i wierze.

Cyprian Kamil Norwid Bema pamięci żałobny rapsod

Wiersz powstał w rocznicę śmierci Józefa Bema. Upamiętnia ważną postać historyczną. Bem był dzielnym obrońcą Polski, odznaczał się odwagą i heroizmem.

Utwór mitologizuje postać generała. Jego pogrzeb jest przedstawiony jako rytuał rycerski czy pogański, pełen symboli, wzniosłości, lamentu. Jest on dowodem heroizacji Bema: jego ciało okrywa pancerz, miecz opleciony jest wawrzynem, płoną pochodnie, powiewają proporce, rozbrzmiewają dźwięk trąb, toporów i tłuczonych naczyń. Obecne są: koń i sokół generała – symbolizują stan rycerski.

Eliza Orzeszkowa Gloria victis

Rośliny, drzewa i wiatr opowiadają o wydarzeniach związanych z powstaniem styczniowym. Po wielu latach upamiętnia je tylko zbiorowa mogiła. A powstańcy odznaczyli się wielkim bohaterstwem. Wspomniana zostaje postać Romualda Traugutta, wodza, który walczył w imię wolności. Jego oddziały tworzyli ludzie, których łączyła miłość do ojczyzny. Jednym z nich był Maryś Tarłowski, delikatny młodzieniec, który wcale nie był stworzony do walk. Mimo to odznaczał się heroizmem, uratował życie samemu Trauguttowi. Gdy doszło do decydującego boju, powstańcy polegli. Jednak do końca nie stracili wiary w sens swoich działań.

Tytuł – „chwała zwyciężonym” – jest oznaką ich waleczności, heroizmu i poświęcenia. Zginęli, ale zrobili wszystko, co mogli, by wygrać.

Autorka przypomniała bohaterskie czyny powstańców, którzy często poświęcali życie dla wyzwolenia narodu.

Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem

Książka dotyczy powstania w getcie warszawskim. Jednak nie ma tu heroizmu wyrażającego się poprzez śmierć na polu bitwy. Edelman wspomina o wydarzeniach, które nie świadczą o bohaterstwie (bezczynność Żydów, mimo zagrożenia śmiercią, prostytutki, gwałty, obojętność na krzywdę).

Heroizm związany z cierpieniem wyraża się poprzez bunt (np. dobrowolne pozbawianie się życia przez Polę Lipfszyc). Powstanie było koniecznością, ŻOB-owcy nie chcieli zginąć z rąk hitlerowców, walczyli o godne umieranie.

To skłania do refleksji nad istotą heroizmu, pokazuje jak on się realizuje (lub wcale nie) w sytuacjach trudnych.

Inne przykłady literackie:

• Biblia, Samson (heroiczne czyny silnego mężczyzny)
• Sofokles Antygona (heroizm Antygony)
• Torquato Tasso Jerozolima wyzwolona (heroiczne czyny opiewanych bohaterów)
• Wacław Potocki Transakcja wojny chocimskiej (bohaterscy przodkowie, heroiczna postawa Polaków podczas wojny z Turkami)
• Adam Mickiewicz Dziady, cz. III (heroiczna postawa prześladowanej młodzieży)
• Adam Mickiewicz Reduta Ordona (heroiczna obrona Warszawy)
• Juliusz Słowacki Grób Agamemnona (heroiczne czyny Greków)
• Henryk Sienkiewcz Potop (przemiana Kmicica – heroizm, patriotyzm)
• Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem (heroizm powstańców)
• Stefan Żeromski Wierna rzeka (jw.)
• Jan Lechoń Niki (bogini zwycięstwa, heroizm Polaków w wojnach)
• Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego („nieheroiczny heroizm”, postawa wynikająca z koniczności udziału w powstaniu)