Motyw rycerza - Motyw rycerza w literaturze

Legendy arturiańskie – Legenda o Lancelocie

Lancelot był jednym z dwunastu najbliższych towarzyszy króla Artura. Należał do Rycerzy Okrągłego Stołu. Uważano go nawet za najdzielniejszego, najwspanialszego i najbardziej prawego z nich. Między Lancelotem i żoną króla, piękną Ginewrą, nawiązał się romans, który poróżnił go z Arturem. Bohater uosabia wzór cnot rycerskich, mimo że zhańbił honor rycerski (poprzez niewierność wobec swojego pana i cudzołóstwo).

Gall Anonim Kronika polska

Wedle zamierzenia samego autora jednym z celów utworu było pokazanie w pozytywnym świetle księcia Bolesława Krzywoustego. Jest on zatem przedstawiony jako idealny władca, ale także i jako idealny rycerz, zgodnie z obowiązującym średniowiecznym wzorcem osobowym. Między innymi opisane zostały zwycięskie walki wojsk polskich dowodzonych przez Bolesława. Poza tym czasy opisywane w Kronice polskiej to czasy rycerzy.

Wacław Potocki Transakcja wojny chocimskiej

Pojawiający się w utworze hetman Jan Karol Chodkiewicz przedstawiony jest jako ideał Sarmaty, a co za tym idzie także ideał rycerza. Przywiązuje on dużą wagę do honoru rycerskiego i jest, mimo swojego wieku, doskonałym wojownikiem. W jego opisie widać wyraźne nawiązanie do wzorca osobowego średniowiecznego rycerza. Takie przedstawienie bohatera ma na celu przypomnienie współczesnej autorowi szlachcie wartości rycerskich.

Cyprian Kamil Norwid Bema pamięci żałobny rapsod

W utworze w sposób poetycki przedstawiony został pogrzeb Józefa Bema, generała wojsk polskich, który sławę zdobył między innymi dzięki swoim działaniom podczas powstania listopadowego. Bohater porównany został do wielkiego rycerza. Widzimy uroczystość pogrzebową zbliżoną do takiej, jakie wyprawiano dla średniowiecznych rycerzy (w rzeczywistości pogrzeb Bema był bardzo skromny). Świadczą o tym choćby takie atrybuty, jak pancerz, miecz, koń i sokół. Postać zmarłego reprezentuje tutaj „cień”, który dosiada konia rycerza i zmierza w kierunku grobu. Towarzyszą mu żałobne panny oraz chłopcy uderzający toporami o tarcze (inspiracja tradycjami wikingów). Motyw rycerza został w utworze wykorzystany do uwznioślenia wydarzenia śmierci wielkiego Polaka.

Stanisław Wyspiański Wesele

Jedną z nierzeczywistych postaci występujących w dramacie Wyspiańskiego jest Czarny Rycerz (dla którego wzorem jest historyczny Zawisza Czarny z Grabowa). Przychodzi on w scenie dziewiątej aktu drugiego do Poety (pod tą postacią ukryty został Kazimierz Przerwa-Tetmajer) wywołany nieświadomie przez niego wcześniej – w scenie dwudziestej czwartej aktu pierwszego. Rycerz symbolizuje dawne cnoty (kodeks rycerski) oraz siłę i potęgę Polaków minionych czasów, które to cechy zestawione są z niemocą działania Poety.

Inne przykłady literackie:

• Pieśń o Rolandzie (wzorzec osobowy rycerza wykorzystany został do konstrukcji tytułowego bohatera utworu)
• Wincenty Kadłubek Kronika polska (opisywane czasy są czasami rycerzy)
• Miguel de Cervantes Don Kichot z La Manchy (wykorzystany i w parodystyczny sposób przedstawiony jest motyw błędnego rycerza)
• William Szekspir Hamlet, Makbet (bohaterowie pojawiający się w utworze są rycerzami)
• Ignacy Krasicki Monachomachia (podczas wojny mnichów, niektórzy z nich ukazani są według humorystycznie przekształconego wzorca osobowego rycerza)
• Adam Mickiewicz Grażyna (za rycerza podaje się kobieta, odznacza się ona cechami rycerskimi, walcząc o dobro ojczyzny), Konrad Wallenrod (etos rycerski)
• Henryk Sienkiewicz Krzyżacy, Trylogia (pozytywni bohaterowie kreowani są w nawiązaniu do wzorca osobowego średniowiecznego rycerza; jeden z nich, pułkownik Michał Wołodyjowski, określany jest przez narratora mianem małego rycerza)
• Joseph Bédier Dzieje Tristana i Izoldy (Tristan to wzór średniowiecznego rycerza)
• Krzysztof Kamil Baczyński Rycerz (poeta wykorzystuje motyw rycerza w utworze dotyczącym zdarzeń z czasów II wojny światowej)
• Zbigniew Herbert Przesłanie pana Cogito (przywołane są postacie Gilgamesza, Hektora i Rolanda, człowiek współczesny powinien odznaczać się cnotami rycerskimi)