Motyw rycerza - Motyw rycerza w muzyce

Stanisław Moniuszko opera Straszny dwór

Motyw rycerstwa w Strasznym dworze jest tematem wiodącym. W początkowej scenie zbiorowej obóz wojskowy wskazuje na czasy świetności oręża polskiego (np. husarii). W scenie tej Stefan i Zbigniew żegnają się ze służbą wojskową, deklarując śpiewem w rytmie poloneza: „[…] lecz zachowamy zbroje i serce / jak dla ojczyzny wypada sług”. Bliskie sercu ideały kompozytor wyraził w II akcie, za pośrednictwem oracji (partia mówiona) oraz arii Miecznika. Jest to żywiołowa, lecz jednocześnie pełna godności melodia poloneza, która zachowuje charakterystyczną dla tego tańca posuwistość. Jako patriota Miecznik oświadcza, że przyszli mężowie jego córek (Hanny i Jadwigi) muszą wykazać się dzielnością: „[…] mieć w miłości kraj ojczysty, / być odważnym jako lew, / dla swej ziemi macierzystej / na skinienie oddać krew”.

Jacek Kaczmarski Pan Wołodyjowski (płyta Dwadzieścia (5) lat później)

Wspomnienie bohaterskiej śmierci Michała Wołodyjowskiego, uwiecznionego jako Mały Rycerz w Trylogii Sienkiewicza. Wolał zginąć niż oddać twierdzę w ręce tatarskiej hordy. Swobody szlacheckie, trudne do obrony, rozległe terytorium i zakusy zachłannych sąsiadów są źródłem słabości Ojczyzny. Jej obrona wymaga ofiary krwi. Wołodyjowski, wierny przysiędze złożonej Bogu i życiowemu credo – „Nic to”, kładzie swe życie na ołtarzu ojczyzny. Pozostały przy życiu przyjaciel (Zagłoba) ma nie mniej trudne zadanie, żyć w ogarniętym wojną kraju.

Inne przykłady muzyczne

• Richard Wagner Pierścień Nibelunga (germańska saga rycerska)
• Zygmunt Noskowski Kantata Rycerska (hołd rycerstwu polskiemu)
• Tadeusz Baird Pieśni Truwerów (pieśni rycerskie)
• Sergiusz Rachmaninow, wg Puszkina Skąpy rycerz op. 24 (przypowieść o rycerzu)
• Norbert Kuźnik Tryptyk rycerski (trzy utwory na temat rycerstwa)
• J. Kaczmarski Rycerze Okrągłego Stołu (płyta Litania/Rycerze Okrągłego Stołu) (rycerze-obrońcy ojczyzny)
• A. Lipnicka Piękna i rycerz (płyta Wszystko się może zdarzyć) (marzenie o rycerzu)
• J. Kaczmarski Przyczynek do legendy o świętym Jerzym (płyta Między Nami) (rycerz-pogromca smoka)
• muz. M. Łyszkiewicz, sł. J. Wołek, wyk. G. Łobaszewska Rycerz przegranych spraw (płyta Czas nas uczy pogody) (daremna walka rycerza)
• muz. W. Korcz, sł. W. Młynarski, wyk. M. Bajor Błękitny rycerz (płyta 30/30  – Największe Przeboje) (nostalgia za Don Kichotem)