Poezja Iwaszkiewicza - Erotyk

Typ liryki

Wiersz jest przykładem liryki bezpośredniej, w której podmiot liryczny wprost mówi do odbiorcy. Z całą pewnością wskazują na to czasowniki w pierwszej osobie liczy pojedynczej: „uczułem”, „wymarzę” oraz zaimki: „mojej”.

Podmiot liryczny i jego kreacja

Podmiotem lirycznym w wierszu Jarosława Iwaszkiewicza jest mężczyzna. Oczywiście wskazuje na to użycie czasownika liczby pojedynczej w rodzaju męskim. Podmiot liryczny jest prawdopodobnie osobą wykształconą, zna pojęcia związane z kulturą – gotyk, malarstwo Van Dycka, barok.

Sensy utworu

Sytuacja liryczna jest dość nieskomplikowana. Podmiot liryczny marzy o erotyku i przyznaje, że pojawił się on, burząc pewien kanon, porządek, stare formy („nadwiślański gotyk”). Erotyk był pewnego rodzaju olśnieniem, ale też jego pojawienie się zostało przez podmiot liryczny porównane do baroku, a więc najprawdopodobniej do słynnego „przerostu formy nad treścią”. Erotyk nie spełniał więc określonych oczekiwań podmiotu lirycznego, dlatego też pojawiła się myśl, „że to bajka”. Oczywiście w dalszej konsekwencji pojawia się myśl, że oto wszelkie marzenia, pragnienia są trudne do zrealizowania, jak gdyby przerastały życie:

Że cokolwiek pomyślę – jest tylko marzeniem.

Prawdziwy erotyk pojawia się natomiast wtedy, gdy stykamy się z drugim człowiekiem, gdy wchodzimy w relację. Wtedy też realizują się owe marzenia i pragnienia. Wiersz należy do tomu Oktostychy i powstał w okresie, kiedy to Iwaszkiewicz szczególnie interesował się estetyzmem. Jak pisze Wroczyński, ów estetyzm wynika z przekonania, iż sztuka ma wartość najwyższą, a sam autor jest „dawcą piękna”. Dlatego, mimo iż wiersz nosi tytuł Erotyk, tak naprawdę erotykiem nie do końca jest. Nie ma tu stworzonej, specyficznej dla wierszy o tematyce miłosno-erotycznej, atmosfery intymności, uczuciowej głębi, pewnego napięcia, opisu doznań zmysłowych. Wiersz wydaje się być raczej „oschły” emocjonalnie i trudny w odbiorze. Podmiot liryczny ma spory dystans do tego, o czym mówi, nie angażuje się emocjonalnie w swoje słowa. Wygląda to tak, jakby sam układał tekst nie o myślach, przeżyciach i marzeniach, ale taki, który jest piękny w budowie, posiada wartość estetyczną.

Gatunek literacki

Wiersza, podobnie jak inne teksty z tegoż zbiorku, jest oktostychem. Jest to specyficzny rodzaj wiersza, który składa się z ośmiu wersów (gr. októ „osiem”). Wersy te mogą być ułożone w jedną strofę, ale najczęściej podzielone są na cztery dystychy, czyli dwuwersy.

Kontynuacje i nawiązania

Erotykami są:

• François Villon, Wielki testament;
• John Donne, Pchła;
• Adam Asnyk, Na początku nic nie było...;
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer, A kiedy będziesz moją żoną...;
• Bolesław Leśmian, W malinowym chruśniaku;
• Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Erotyki;
• Krzysztof  Kamil Baczyński, Erotyk;
• Tadeusz Różewicz, Szkic do erotyku współczesnego;
• Stanisław Barańczak, Wrzesień 1967;
• Rafał Wojaczek, Erotyk.

Bibliografia przedmiotowa

• J. Kwiatkowski, Poezja Jarosława Iwaszkiewicza na tle dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1975.