Typ liryki
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, której cechą jest to, że „ja” liryczne wyraża swój pogląd odnośnie ważnych problemów dotyczących otaczającego go świata. O tym, że wypowiada się we własnym imieniu, świadczą formy gramatyczne zastosowanych zaimków:
„mi”, „ma”, „mojej”, „moja”.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Utwór stanowi pewnego rodzaju manifest ideowo-artystyczny, a więc podmiot liryczny mamy prawo utożsamić z autorem. Stwierdza on, że największą dla niego radością jest możliwość tworzenia. Jest przekonany, że właśnie dar tworzenia pozwala uciec mu od tego, co bolesne, od trosk i cierpień, których nie skąpi mu życie. Jawi się nam jako ktoś niezwykle wrażliwy na urodę świata. Jego zachwyt budzi w tym przypadku widok jesiennego, złociście zachodzącego słońca.
Z takiego zauroczenia naturą rodzi się właśnie w głowie poety pomysł na wiersz.
Zabawa słowem w czasie tworzenia wierszy jest dla niego nieopisaną radością i pozwala oderwać się od dni, kiedy w jego życiu panuje przygnębienie, szarość i smutek.
Podmiot liryczny to osoba wrażliwa na wszelkie przejawy życia, ale prawdziwe ukojenie jego duszy niesie obserwacja zmienności otaczającej go przyrody. Jest zakochany w swej sztuce tworzenia i przez jej pryzmat ogląda świat.
Sensy utworu
Przyroda jest jedyną rzeczą, która może „odpędzić” człowiekowi każdy życiowy smutek. Nawet samo wspomnienie pewnych przyjemnych i pięknych obrazów, czegoś, co zapisało się w naszej pamięci potrafi sprawić, że człowiek czuje się szczęśliwy. Natura działa kojąco na psychikę ludzką i jest natchnieniem do tworzenia, które nie jest przecież łatwym procesem. Autor użył sformułowania „nizane oktostychy”, a przecież nizanie (nawlekanie) czegoś kojarzy się nam z mozolną, żmudną pracą wymagającą cierpliwości, opanowania i zręczności manualnych. Jednak to nizanie naszyjnika, jakim jest utwór poetycki, nizanie słów, by ułożyły się w wiersz daje poecie niezwykłą satysfakcję i zadowolenie, bo ta żmudna praca przynosi namacalny wytwór artystyczny-wiersz, którego napisanie jest dla poety ogromną radością.
Cudowność świata może dostrzec ktoś wyjątkowo wrażliwy, o subtelnej, bogatej duszy.
Budowa i język utworu
Wiersz zbudowany jest z ośmiu wersów ułożonych w cztery zwrotki napisane dystychem, czyli strofą dwuwersową. Utwór o takiej strukturze nazywamy oktostychem. Prolog zresztą jest utworem rozpoczynającym zbiór wierszy zatytułowanych Oktostychy. Język utworu jest dość wyszukany, widać wyraźnie to „nizanie” słów, czyli taki ich dobór, który w sposób kunsztowny oddaje przemyślenia poety.
Środki artystyczne:
- przenośnie, np.
- złoty grot zachodzącego słońca
- uosobienie, np.
- dusza ma czująca […] łagodnie się uśmiecha
- neologizmy, np.
- smęt, bezsłoneczna
- epitety, np.
- spokojny smęt,
- dusza czująca,
- promieni dobrych
- oksymoron:
- bezsłoneczna radość
Kontynuacje i nawiązania
Zagadnienie procesu tworzenia oraz roli artysty i sztuki poruszają następujące utwory:
- Jan Kochanowski, Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…;
- Adam Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą;
- Zygmunt Krasiński, Bóg mi odmówił;
- Julian Tuwim, Prośba o piosenkę; Zieleń; Sitowie;
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Evviva l’arte;
- Czesław Miłosz, Ars poetica; Traktat poetycki;
- Władysław Broniewski, Poezja;
- Zbigniew Herbert, Kołatka;
- Leopold Staff, Rzut w przyszłość;
- Cyprian Kamil Norwid, Rzecz o wolności słowa; Pióro;
- Zbigniew Jerzyna, Pióro;
- Wisława Szymborska, Radość pisania; Niektórzy lubią poezję;
- Tadeusz Różewicz, Kto jest poetą;
- Miron Białoszewski, Mironczarnia;
Bibliografia przedmiotowa
- T. Wójcik, Pejzaż w poezji Jarosława Iwaszkiewicza. Paramonografia liryki poety, Warszawa 1993.
- A. Zawada, Jarosław Iwaszkiewicz, Warszawa 1994.